ŽIVAN GAVRILOVIĆ

 

 

 

 

 

Pa ja sam htio reći par riječi o srpskoj kraljevskoj avijaciji ili jugoslavenskoj kraljevskoj avijaciji kako se ona zvala nakon 1918 godine potaknut primjerom moga strica Živana Gavrilovića koji je bio jedan pilot kraljevske avijacije a koji je tragično izgubio život 1935 godine. Danas postoji na mjesnom groblju u Raduši u Šumadiji u Srbiji spomenik Živanu Gavriloviću u obliku obeliska na  čijem se vrhu nalazi metalna maketa aviona na kojem je poginuo. Njemu u slavu te je godine eskadrila jugoslavenske avijacije preletjela u niskom letu nad posljednjim  Živanovim počivalištem. I ja sam tim povodom objavio na društvenim mrežama njegovu fotografiju ali me je čitateljstvo  u čudu pitalo  zar je istina da smo mi vec 35 godine imali svoju avijaciju. Pa mi smo imali ili bolje rečeno Srbija je imala avijaciju znatno ranije od ove godine 1935 a ja  ću ovom prilikom samo navesti slučaj pilota Mihaila Petrovića koji se danas drži prvim srpskim pilotom. On je rođen u Kragujevcu 1884 godine a poginuo je 1913 godine nad Skadrom I on je bio prvi srpski pilot sa pilotskom dozvolom  broj 1. I bio je prvi srpski pilot koji je izgubio život na borbenom zadatku. Pripadao je prvoj grupi od šest srpskih pilota školovanih u Francuskoj   1912 godine. Kada je srpska vojska pozvala dobrovoljce da se prijave za obuku za pilote među njima je bio i narednik Mihajlo Petrović koji je onda poslan u jednoj od prvih grupa u Francusku na obuku za pilote. U Francuskoj je pošao u Farmanovu pilotsku školu  u Etampsu  i nakon 20 dana obuke kao prvi u grupi izvršio je svoj prvi samostalni let  a kasnije i druge ispite i postaje prvi srpski pilot  aviona sa diplomom. Imao je medunarodnu licenciju FAI broj 979 a srpsku broj 1. Učestvovao je u borbama u  Balkanskim ratovima 1912 godine i tu je učestvovao u borbama Primorskoga aeroplanskoga odreda čiju je prvi borbeni zadatak bio da se pruži zračna podrška trupama koje su opsjedale Skadar. U blizini Skadra je i poginuo 1913 godine. Njegov mlađi brat također se zvao Živan kao što se i moj stic zvao Živan. Ne mora biti neka koincidencija jer su se u ono vrijeme  u Srbiji svi ljudi znali. Tako se odmalena znalo da će Živan Gavrilović biti pilot.

 

U velikoj i uticajnoj Janesovoj Enciklopediji  borbenih aviona Prvoga svjetskoga rata na str 217 spominje i srpska  avijacija odnosno  tipovi aviona koje je koristila Srbija u Prvom svjetskom ratu i da je do kraja rata Srbija imala znatnu aviacijsku flotu. Od tada se u njenom sastavu nalaze i dosta moderne mašine. Međutim  Janes napominje da Srbija nije gradila vlastite mašine i da je rat onemogućio nabavku novih mašina i da je  nekoliko francuskih  pilota letjelo na strani Srbije sa njihovim vlasitim mašinama  i to u Srbiji  u prvim godinama rata a među njima su bili  M.M. Paulhan  i Martinet  dvojica od prvih francuskih pilota. Nakon porobljenja Srbije srpske trupe koje  su uspjele pobjeći  su nanovo reorganizirane od strane Saveznika u Grčkoj  i bile su opremljene sa vlasititim letećim servisom. Ovo je bilo omogućeno srpskim oficirima koji  su bili piloti i francuskim  avionima koje je opskrbila Francuska. Neki od ovih oficira koji su letjeli  kao piloti  na kasnim RNAS učinilu se znatan , štoviše izuzetan rad  tijekom borbi sa Bugarima i Austrijancima  ali Janes napominje da  Balkanski Slaveni  uzeti u cjelini  nisu  osposobljavali za pilote, niti su gradili  svoje mašine niti svoje avione niti su raspolagali  aero mašinskom mehanikom. I ja mislim da je to jedna velika predrasuda Janesa u pogledu našega učešće u stvaranju svjetske avijacije jer smo na nebu prisutni od prvih dana pojavljivanja  svjetske avijacije

 

Dakle Živan Gavrilović je tragično izgubio život leteći na avionu  a mnogi su okončali svoje živote po gudurama i jarugama naše zemlje ,a neki su krenuli dalje u svojim potragama za  smislom našega života. Samo ne znamo sasvim pouzdano dokle su došli.

 

Zlatan Gavrilović Kovač