Dana 24. juna 1717, četiri Lože engleske prijestolnice osno­vale su jednu Veliku Ložu, zaduženu da ujedini pravilnike Ma­sonerije. Plemići i buržoazija su ovdje bili masovno primani i, malo-pomalo, obične zanatlije su nestajale iz društva, gdje su se osjećali otuđeno.

Slobodno zidarstvo nije više bilo korporacija djelotvornih ljudi, već je postalo čisto »spekulativno« Tijelo. Pra­vilnici, ili Ustavi, koje je prepravio Anderson, bili su objavljeni 1723. godine. Ova Povelja je u prvom dijelu govorila o fabuloznoj historiji Masonerije počevši od stvaranja svijeta; drugi dio je donosio statute, analogne statutima starih graditeljskih korpo­racija, ali koji su otvarali Društvo za sve one što su prakticirali »religiju za koju se svi ljudi slažu«, angažirali su »Masone« da njeguju »bratsku ljubav koja je temelj i glavni kamen, kao i ce­ment i slava tog starog Bratstva«.

Ritual je sačuvao samo tri »operativna« stupnja (Učenik, Pomoćnik i Majstor). Andersenovi Ustavi brzo su postali Povelja većine Loža, koje su propa­girale jednu prvenstveno humanitarnu doktrinu, deističku i spiritualističku, i lojalnu u odnosu na uspostavljenu vlast. Što se tiče viših stupnjeva, zvanično ostavljenih po strani, oni su bili sa­čuvani u nekim Ložama od strane Stjuartovih pristalica. Preživjevši u tim političkim ciljevima poslije definitivnog poraza »Jakobita«, Visoki Stupnjevi morali su se ponovo pojaviti sa svim svojim ezoteričnim simbolima i, usprkos otporima, opstali su, pod imenom škotskog Slobodnog zidarstva, zauzimajući svoje mjesto u definitivnom sistemu.

2. Slobodno zidarstvo u Francuskoj u XVIII vijeku i razvoj sistema Visokih zvanja.

- Slobodno zidarstvo je uvedeno u Francusku oko 1730. godine, i brzo se rasprostranilo; stvorene su mnoge Lože, koje su tražile uspostavljanje od Velike lože iz Londona.

Sve je išlo u korist pokreta: onovremena »anglomanija«, zbog koje su se ljudi divili svemu onome što je dolazilo s druge strane Lamanša; privlačnost misterije; humanitarizam...

Masonerija je imala mnogobrojne pristalice medu aristokracijom, ali i kod buržoazije, kojima se ona ulagivala težnjom ka jednakosti. Uostalom, Slobodno zidarstvo je proglašavalo sve Masone bez razlike plemenitim, i dala je dozvolu svim članovi­ma u Loži da pašu paradne mačeve.

No, uskoro zatim, francusko Slobodno zidarstvo će morati proći kroz tešku krizu. To nije bila toliko »vanjska« opas­nost (nepovjerenje javnog autoriteta, neprijateljski raspolože­nog u odnosu na sve vrste tajnog okupljanja, osuđvanje Reda od strane pape Klimenta XII, 1738. godine, nije uopće spriječilo

Masoneriju da napreduje: uostalom Skupština je odbila da registrira papsku Bulu, a kraljevski sud je ubrzo odustao od pro­gona Slobodnih zidara) koliko unutarnja kriza.

Doista, kako je broj pobornika postajao sve veći i veći, mnogi od njih su se zanimali skoro samo za bankete kojima su se završavale »sjednice« Loža, i iskreni Masoni su priželjkivali reformu Reda.

Zap­ravo je govor viteza Michael Ramsay-a angažirao Masoneriju ka novom zaokretu. Ramsay, rođen 1686. godine u Škotskoj, bio se uputio na velika putovanja po kontinentu. On je posjetio Holandiju, gdje je stupio u vezu sa mistikom Poareom, potom se u Francuskoj, u Kambreu, sprijateljio sa Fenelonom koji je, 1709. godine, uspeo da ga preobrati u katolicizam. Po povratku u Veliku Britaniju, 1730. stekao je doktorat na Oksfordskom univerzitetu i, pošto je uzalud pokušavao da prodre u Veliku englesku Ložu, kako bi u njoj uveo svoje reformatorske plano­ve, odlučio je da se vrati u Francusku da bi se povezao sa francuskim Masonima.

Ovdje je on održao svoj govor koji je indi­rektno prouzrokovao umnožavanje Visokih stupnjeva. Doista, ovo izlaganje je prije svega veličalo filantropske ciljeve Organi­zacije. (Masonerija je bila definirana kao »ustanova čiji je jedi­ni cilj okupljanje duhova i srca u cilju njihovog poboljšanja, i formiranju tokom vremena jedne duhovne nacije u kojoj će se, bez ukidanja različitih zadataka koju zahtijeva različitost država, stvoriti jedan narod koji će, potičući od više priroda, sve njih cementirati na neki način, vezama vrline i nauke«).

Ali u dru­gom dijelu, Ramsay je izlagao jednu legendu prema kojoj je proizlazilo da Red potiče od Križarskih ratova. Ova točka je imala najviše odjeka, tako da se Ramsay (koji je vjerojatno umro 1743. godine u Sen-Žermenu, poslije toga što je izdao Fenelonova posmrtna djela) može smatrati kao duhovni otac Visokih stupnjeva, mada on sam nije stvorio ni jedan stupanj viši od triju sim­boličnih stupnjeva (Učenik, Pomoćnik, Majstor) plave Masone­rije«.

Počev od 1740. godine, pristupa se raz­voju ovih Visokih činova, koji su stavljeni iznad triju operativnih stupnjeva. »Škotska Masonerija« je zapravo transformirala kompletni karakter Reda, vraćajući ga ka ezoterizmu i okultiz­mu. Sve do uoči Revolucije, neprekidno se uvode novi stupnjevi, simboličnih naziva, reproducirajući manje-više vjerno hijerarhiju Ruže-Križeva. Tada se mogla vidjeti neka vrsta spontane i kaotične generacije stupnjeva, koja se podudarala s jednom istin­skom inovacijom ezoteričkih doktrina, donošenih misterioz­nim putovima.

Onda se pošlo u traganje za skrivenim smislom amblema i rituala, u razvijanje teze »Izgubljene riječi«, koje se ponekad povezivalo sa Tajnom riječi Božanstva (koja pruža duši ideju beskraja, izvoru svakog postojanja).

Ezoterično kršćanstvo pobornika Ruže-Križa, koje su neki posvećeni članovi bili sačuvali, prisvojilo je obred, umnožavajući u njemu hermetičke simbole: orao, pelikan, feniks, itd.

Svi ovi stupnjevi, ma kolik bili različiti, kao što to primjećuje R. Le Forestije, svrstavaju se u dva glavna tipa: »Stupanj Osve­te«, koji su razvijali mit o Hiramu, čineći da upućeni doživljava osvetu izvršenu protiv ubojica, i »Viteški stupnjevi« inspirirani le­gendom koju je Ramsay iznio i po kojoj je Masonerija poticala iz redova Vitezova. Otuda potiče neobični broj stupnjeva, upad­ljivih po pompoznim nazivima (Vitez Hrama; Veliki Arhitekta Babilonske kule, itd).

Dok su neki pokušavali zavesti red u tom kaosu, organizirajući masonske obrede (ili Sisteme), kao što su Škotski Stari Prihvaćeni Obred(1762), drugi su se orijentirali ka iluminizmu, uvodeći specijalne obrede i stvarajući vlastite hijerarhije, kao što su Vilermoz, Kaliostro, Zinendorf, Marten de Paskali (učitelj Luja-Kloda de Sen-Martena, nazvanog. »Nepoznati filozof«)...

3. Evolucija Masonerije. - Potonji razvoj Masonerije, po­sebno francuske Masonerije izlagan je u više navrata: 1773. stvoren je Veliki Orijent, koji je okupio većinu Loža prvog stupnja, dok su se Visoki stupnjevi, takozvano škotsko Masonstvo, ujedinili pod Napoleonom u jedan Izvršni savjet, koji je prizna­vao tri prva stupnja i dao konačnu povelju za više stupnjeve, koji se duguju grofu od Gras-Tilija.

Francuska revolucija je najprije bila naklonjena Masoneriji, od koje je posudila čuvenu devizu »Sloboda, Jednakost, Bratstvo«; ali je Konvencija poslala mnogo braće na vješala... Mi nećemo insistirati na razvoju Masonerije tokom XIX vijeka, ni na snažnom konfliktu koji ga je suprotstavio Papinstvu: ovi historijski momenti su često razmatrani.

nastavlja se...