Historijat

Od »operativne« Masonerije do »spekulativne« Masonerije.

1.Graditelji, koji su raspolagali posebnim znanjima, s posebnim znanjima, sačinjavali su od najranijeg antičkog doba (kad su se grupirali u staleška udruženja) neku vrstu aristokracije, između ostalog osoblja njihove struke.

U Srednjem vijeku, ovi graditelji katedrala i palača uživali su, od strane crkvenih i svjetovnih vlasti, mnoge privilegije (razna oslobađanja i poštede, posebne sudove), pa otuda potiče ime slobodni zidari (doslovno: »oslobođeni zidari«) kojim su bili imenovani.

Arhitektura je tada sačinjavala Kraljevsku Vještinu«, čije tajne su otkrivane samo onima koji bi se pokazali dostojni toga. Otud ideja o nekoj vrsti vrhovno Djela: izgradnja, neprekidnim radom, jednog idealnog Hrama, sve više i više savršenog, ogromnog, univerzalnog i beskrajnog...

Osim toga, raznorazni mislioci koji su bili u manje ili više u lošem odnosu prema ortodoksiji, naročito alkemičari, tražili su pribježište među graditeljima (što objašnjava prisustvo čudnih simboličnih figura na portalima mnogih religioznih zdanja).

Prijelaz od »operativne« Masonerije, sastavljene od ljudi iz struke, od graditelja, do modernog Slobodnog zidarstva, zvanog »spekulativno«, obavio se u Engleskoj, zahvaljujući sve značajnijoj ulozi koju su igrali »prihvaćeni Masoni« (accepted Ma­som).

Velika Britanija je imala, kao i sve druge evropske zemlje, Bratstva graditelja, »slobodnih zidara« (freemasons) bogate i moćne grupe, kojima su vladari bili zaštitnici, a čiji članovi su bili primani u Korporacije poslije posvećenja. Oni su morali čuvati tajnu o tim obredima, i morali su 'se podvrgavati izvjesnom broju pravila označenih pod imenom Landmarkes (do­slovno: »međe vlasništva«), koja su sadržala osnovne točke Re­da, smatrane za nepromjenjive.

Međutim, u nemirnom raz­doblju, pred kraj XVI vijeka došlo je do znatnog usporenja veli­kih izgradnji, a korporacije su, osjetivši se ugrožene, primale u svoje redove članove koji nisu bili ljudi od struke. To su bili »prihvaćeni Masoni«, najčešće utjecajne osobe, u namjeri da se podigne ugled Reda.

Na početku narednog vijeka, ovi »prihvaće­ni Masoni« su bili; već dosta brojni; ali su engleski pobornici re­da Ruža-Križ odigrali odlučujuću ulogu: oko 1650. godine, sljedbenici Roberta Flada bili su moćno organizirani u Londo­nu. Jedan od njih, alkemičar Elias Ašmol (1617- 1692) bio je primljen godine 1646. kao »prihvaćeni Mason«, istovremeno kad i njegov zet. On se u Loži povezao sa izvjesnim brojem pri­jatelja, teologa i naučnika (braća Tomas i Džordž Varton, as­trolog Lili, itd), s kojima je organizirao Društvo sa ciljem da »gradi Solomonovu kuću, idealni hram nauka«, i zato su se bili okupili u prostoriji Masona. Malo-pomalo, ovo udruženje Ru­že-Križa izborilo je u Masoneriji vrlo utjecajnu ulogu; njegova Braća su uvela svoje simbole, i iz osnove modificirali obred Posvećenja: kamenoresci su, u stvari, imali samo jedan stupanj, stupanj Pomoćnika, pošto učenici nisu pripadali korporaciji, i pošto je Majstor bio jednostavno Pomoćnik zadužen za upravu jednog gradilišta. U onome što će postati spekulativna Maso­nerija, naprotiv, bio je uspostavljen obred Posvećenja za stupanj Učenika. Stupanj Majstora je bio stvoren uz pomoć rituala koji se oslanjao na mit o Hiramu, legendi kompanjonskog porijekla, čiji su simbolizam razvili pobornici Ruže-Križa.

Oni su korpo­rativnim skupovima i legendi simbolične konstrukcije Solomonovog hrama dodali nove stupnjeve inspirirane starim Viteš­kim Redovima (za koje je Škotska bila izabrana zemlja: otuda potiče »škotsko« Slobodno zidarstvo dato sistemu Visokih stupnjeva), i čiji je ritualizam hermetičko-kišćanski reproducirao rozenkrojcerske inicijacije.

»Prihvaćeni Masoni« su onda postajali sve brojniji i broj­niji jer je kulturna klasa nalazila u Fraternity of Freemasons, čiji su se članovi međusobno nazivali »Braćom«, primjenu ideja sentimentalnog bratstva i filantropskih osjećanja koja su bila njihova, uz privlačnost tajnih obreda, simbolizma, znakova za raspoznavanje i lozinke. Uz to, svi plemići, protivnici Kromvela i Puritanaca, kao i Katolici, progonjeni od protestantskih vlasti, nalazili su u ložama jedno osigurano pribježište. Masonerija je u to vrijeme bila neprijateljski raspoložena u odnosu na uspos­tavljenu vlast, i željela je povratak dinastije Stjuarta; ona je uos­talom bila štićena od strane kralja Šarla II, poslije Restoracije (1660)...

Međutim, poslije Druge Revolucije (1688) i trijumfa Fijoma d'Oranža, pojavio se jedan pokret da bi od Slobodnog zi­darstva načinio filantropsku instituciju, lojalnu prema tadaš­njem vladaru. Tvorci ove operacije bili su prvenstveno protes­tantski pastori: Anderson i Dezaglijer (ovaj posljednji francus­kog porijekla).

 

nastavlja se...