1. Porijeklo: legenda i povijest. - Bratstvo Rozenkrojcera je godine 1614. i 1615. javno ukazalo na svoje postojanje trima malim knjigama: »Univerzalna reforma« (Allgemeine nnd Ge­neral Refonnation), Fama Fraternitatis Roseae Crucis Confessio Fraternitatis.

Redaktor tih spisa je po svoj prilici bio Ž.V. Andrea (1586-1654) Fama je otkrivala da je Red osnovao Nijemac Kristijan Rozenkrojc (označen inicijalima S.R.S), iniciran od Mu­slimanskih mudraca prilikom jednog putovanja na Istok. Ovdje se još nalazila priča otkrića Rozenkrojcerovog groba, u kome su sljedbenici našli u učiteljevoj mrtvoj ruci jednu Simboličku knjigu napisanu na pergamentu. Tu su bili i svakovrsni obredni predmeti: »ogledalo raznih svojstava, kao uostalom i zvonca, upaljene lampe (čuvene »lampe koje vječno traju« Rozenkrojcera), čudne vještačke pjesme (neka mašina koja govori?)«

Takva je legenda koja kazuje o porijeklu Bratstva i povijesti njego­vog osnivača, Kršćanina Rozenkrojcera, koji je, to je sasvim očigledno, alegorijska ličnost, a ne onaj germanski plemić, za koga se smatra daje živio od 1378. do 1485. Za historičara je ne­ophodno da istražuje stvarne izvore rozenkrojcerskog pokreta, što je dosta težak zadatak, jer sigurni dokumenti često nedos­taju, kao i uvijek kad treba tragati za realnim porijeklom jedne okultističke tradicije...

Mi smo vidjeli da, tokom čitavog Srednjeg vijeka, i pored suprotstavljanja i različitih napada, intelektualno vrenje nikada nije prestajalo. Ezoterizam, kršćanski ili nekršćanski, propa­giran je inicijatičkim organizacijama, tajnim društvima koja su sintetizirala u suptilne teozofije misaonih tokova krajnje razli­čitog porijekla.

Tu je zapravo bilo mnogo alkemičarskih udruže­nja, hermetičkih, kabalističkih...

Renesansa je morala da done­se idealne uslove za nicanje takvih tajnih društava. Slabljenje moći katoličke Crkve dozvoljavalo je intelektualnoj radozna­losti, koja više nije bila zauzdavana dogmom, da se razvija, što je imalo za posljedicu nagli razvoj iluminističkih doktrina.

Puto­vanja su sve više i više dovodila u vezu pobornike svih zemalja: Nikola Berno nam tako priča kako je, od 1589. godine, putovao kroz čitavu Evropu »da bi tragao za ljubiteljima hernije (to jest alkemije) i da im prenosi svoje političke ideje«.

Što se tiče slav­nog Paracelzusa, on je morao postati veliki autoritet za sve rozenkrojcerske autore, koji su se naveliko koristili nje­govim doktrinama, aludirajući na njegovo proročanstvo koje se odnosilo na »Elija umjetnika«: Bog će dozvoliti, rekao je on, da se načini otkriće većeg značaja a koje će ostati skriveno do do­laska Elija umjetnka... I to je istina, nema ničega skrivenog što ne treba da bude otkriveno; zato će poslije mene doći jedno ču­desno biće, koje još ne živi, i koje će otkriti mnoge stvari. (Taj Umjetnik Eli, govorio je Rozenkrojcer Andrea, nije neki pojedi­nac, već kolektivno biće koje nije nitko drugi nego Bratstvo rozenkrojcera).

Andreovi prijatelji bijahu »alkemičari koji su miješali politič­ka i religiozna pitanja sa njihovim hermetičkim doktrinama« (F. Hefer). Upravo se u Njemačkoj - sredini pogodnoj za ideje Reforme, manifestiralo tajno društvo, sasvim pri kraju XV vijeka, pa zatim na početku narednog vijeka. Najstariji datum do koga možemo dosegnuti jest 1598. godine, kada je alkemičar Studion osnovao u Nirnbergu udruženje koje se zvalo Militia Crucifera Evangelica, vrsta rozenkrojcerskih vitezova, a čije su teorije sakupljene u čudnom djelu nazvanom Naometria (1604), koje proučava »mjeru mističnog Hrama« koristeći se simbolima Ruže i Križa, i najavljuje jednu »opću reformu« i »obnovu Zemlje«.

Napomenimo da se svi rozenkrojcerski simboli nalaze na jednoj od petokrakih zvijezda Amphitheatrum Sapientiae Aeternae (1598) od H.Kunrata...

Autori su se pozivali na muslimanski ezoterizam, kao i na Alumbrados (»Iluminirane«) da bi svjedočili o pokretu. Suština inspiracije tih Rozenkrojcera izgleda da se crpla iz teorija koje su razvijali njemački Paracelzusovi učenici, a koje su poznate pod imenom Pansophie (»Univerzalno saznanje«), mada se u njima nalaze skoro svi tragovi doktrina manje ili više teozofskih i okultnih... Bratstvo se izgleda rasprostranilo oko 1600. godine, mada ne možemo dati točne pojedinosti.

Izgleda da su se članovi dobro pridržavali zakletve da se čuva apsolutna tajna u vezi s Redom do 1614. godine, do datuma kad su Rozenkrojceri odlučili da pokažu svijetu svoje postojanje. Čini se, me­đutim, da treba pripisati prvorazrednu ulogu alkemičarima iz sredine Rudolfa II Habsburškog i drugih vla­dara, kao što je bio grof Moris od Hes-Kasela. Lu­teranski pastor Ž.V. Andrea bio je tumač Brats­tva, čije je postojanje mo­ralo tako dugo da intrigira ondašnju kultiviranu pub­liku (kao uostalom i na­rod...).

Prije nego što pristupi­mo razvoju i doktrinama Bratstva, trebalo bi potražiti duboko znače­nje simbola koji je dao ime redu: ime »suštinska Ruža-Križ«.

Krstolika Ruža je simbol sačinjen od crvene Ruže koja se nalazi u sredini jednog Križa koji je i sam crven, »jer je bila po­prskana mističnom i božanskom Kristovom krvlju«.

Ovaj simbol, koji su javno isticali kršćanski vitezovi u vrijeme Križarskih ratova, kako nam govori Robert Flad (Summum Bonum), ima dvostruko značenje: Križ predstavlja Mudrost Spasiteljevu, savršeno znanje; Ruža je simbol očišćenja, asketizma koji uništava putene želje, kao i znak Velikog alkemičarskog djela, to jest, očišćenje od svake nečistoće, dovršenje i savr­šenstvo Magisterija. Ovdje se također može naći hermetička kozmogonija, Križ (muški amblem) koji simbolizira božansku stvoriteljsku Energiju koja je oplodila mračnu maternicu iskon­skom supstancom (simboliziranom ružom, ženskim amble­mom) i prevela je vasionu u postojanje.