Uvijek su postojala tajna društva čiji su čla­novi pretendirali da budu neposredno u mogućnosti da shvate zakone koji upravljaju svijetom, da raspolažu neizrecivom Taj­nom koja omogućava da se rješava osnovni problem:

Odakle dolazimo?

Tko smo mi?

Kuda idemo?

Evo triju vrlo važnih pita­nja koja su sebi postavljali mnogi duhovi,  povezani s urođe­nom čovjekovom željom da posjeduje jednu bezgraničnu moć. »Žeđ za integralnim saznanjem, želja za natprirodnom moći: takvi su, piše Le Forestie, duboki izvori odakle je izbio Okulti­zam, bilo kakve da su forme kojima se on zaodijeva: teozofija, teurgija, antidemonska magija, astrologija ili alkemija.« Uos­talom, izvan same inicijacije, postoji također, kod pitagorejaca ili na primjer u nekim Gnozama, jedno istinsko tajno učenje, otkri­vanje doktrine krugu odabranih slušalaca. Ali greška je da se uvijek brkaju »inicijacija« i »tajna doktrina«.

- Što se tiče samih sistema, koji su teozofije što se naveliko koriste simbolima i mitovima, jedina sredstva da objasne neiz­recivo, oni mogu izgledati krajnje pretrpani pojedinostima i ekstravagantni.

Ali dosta je lako otkriti njihovu generalnu ar­tikulaciju, koja uvijek odgovara na shemu: kako su čovjek i svijet stvoreni?

Kako je konstituiran sadašnji svijet, i kakvo je u njemu mjesto ljudskog bića?

Kakva će biti sudbina svijta i čovjeka? (ili: »početak, sredina i kraj vremena«).

To su, ukratko, odistinske »filozofije hitorije«, uzimajući taj pojam u jednom vrlo širo­kom smislu. Što se tiče teorija, tu se pronalaze skoro sve klasič­ne teze ezoterizma: načelno natprirodnog svijeta, istinskog uz­roka prirodnog svijeta, ono što dolazi pod kontrolu čula, budući »jedan skup nevidljivih stvari koje se vidljivo manifestiraju«; analogija između univerzuma, »velikog svijeta« (makrokozmosa) i čovjeka, »mali svijet« (mikrokozmos); teorije o Stvaranju, koje se najčešće pozivaju na sjedinjenje jednog muškog načela i jednog ženskog načela i pronalaze antičku doktrinu Jajeta svijeta, koje sadrži u sebi od početka, u stanju klica, sva bića koja će porasti pa će se zatim diferencirati kroz višestruke razvoje.„

Ovi misaoni tokovi označeni općim imenom Okultizam vršili su mnogo znatniji utjecaj nego što bismo to na prvi pogled povjerovali: od najranije antike, postojao je jedan neprekidni niz organizacija manje više tajnih čiji su pobornici njegovali »Misteriozne Nauke; o tome se također pronalazi jedan manje više daleki odjek u nekim religioznim svetkovinama kao i u raz­ličitim narodnim tradicijama... Ovom prilikom se može ovdje ukazati na odnose između inicijatičkih organizacija i »pozitivnih« religija: ovo posljednje su, po svojoj revnosti u prikupljanju i obraćanju pristalica, egzoterične institucije, to jest rezervirane, u načelu, za one koji imaju neku posebnu sposobnost. U izvjesnim slučajevima, egzoterizam i ezoterizam koegzistiraju unutar jedne iste grupe: kod Mormona, da uzmemo jedan moderni primjer, postoje dvije vrste rituala: javni obredi, pristupačni svima, i tajni obredi koji se obavljaju u Hramovima, i na koje jedino svećenici imaju pristupa"

Ali, veoma često, Crkve su započinjale nemilosrdnu bitku protiv »tajnih« kultova i doktrina rezerviranih za »posvećene«: dovoljno je sjetiti se nepoštedne borbe koju je katolicizam od svog osnivanja vodio, protiv ezoterizma i inicijatičkih društava.