4.1 Stanja svesti
U modernoj psihologiji govori se o tri dimenzije uma: svesno, podsvesno i nesvesno. U Yoga filozofiji i Vedanti govorimo o grubim, suptilnim i kauzalnim dimenzijama ličnosti koje se dalje dele u pet koša ili tela, koje čine totalni odraz ljudske ličnosti od krupnih do najsuptilnijih dimenzijama postojanja, a one su u yogičkim tekstovima definisane na sledći način:
1. ANNAMAYA KOŠA (fizičko telo) sastavljeno od krvi, kostiju, masti i kože koje se oseća pomoću osetila. To je najkrupniji nivo ljudske manifestacije, nivo svesnosti se na ovom nivou nalazi na fizičkom nivou.
2. PRANAMAYA KOŠA (energetsko telo) je energetska mreža unutar ljudske strukture koja se sastoji od energije tj. prane. Nivo svesnosti vezana za psihološke funkcije npr. digestija ili cirkulacija.
3. MANOMAYA KOŠA (mentalno telo) odnosi se na svesne operacije u sferi uma. Svesnost ovde je na mentalnom i emotivnom nivou.
4. VIJNANAMAYA KOŠA ( psihičko telo) je nivo dimenzija naše ličnosti koja deluje na astralnom nivou. To je nivo koji doživljavamo tokom snevanja ,van telesna iskustva ili drugi vidovi psihičkih fenomena. Svesnost se na ovom nivou nalazi na astralnom i kauzalnom planu.
5. ANANDAMAYA KOŠA ( telo blaženstva) to je transcendentalna dimenzija ljudskog postojanja koja egzistira u odstustvu zadovoljstva ili boli. Iako veoma važno ovo je teško objasniti, anandu ne treba mešati sa «srećom», «radošću» ili «blaženstvom» jer se zapravo radi o stanju gde postoji svesnost bez bola ili zadovoljstva. Tada se postiže stanje homogene svesnosti koje se naziva ananda. U normalnim okolnostima kada osećamo zadovoljstvo ili bol to dovodi do mentalnih fluktuacija, to znači da se radi o iskustvu. Ananadamaya koša je najsuptilniji nivo na kojem nema iskustva, svi instrumenti iskustva su trancedentirani. Na kraju, praktikovanje yoga nidre dovodi do ove tačke gde samo osnovne vibracije podsvesnog ostaju bez fluktuacija ili modifikacija. To je najdublje iskustvo yoga nidre, dimenzija nesvesnog –anandamaya koša.
Suptilne koše se postepeno spoznaju, kada se isključe čula. Ista kao šte se grubo telo sastoji od fizičkih organa u kojima se odvijaju procesi disanja, cirkulacije i varenja, tako i suptilna tela poseduju svoju anatomiju i karakteristike.
Pranična i psihička energija plovi okvirima nadija i čakra (psihički centri) koji čine energetsku infrastrukturu koja se nalazi ispod našeg fizičkog tela. Nadi znači struja, tok, ili prolaz, u yogičkim tekstovima se pominje 72 000 nadija. Tri se smatraju najvažnijima: ida,pingala i sušumna nadi koja se nalazi u centralnom telu kičmenog stuba. Ida nadi je sa leve strane i provodi mentalnu energiju (manas šakti) koja je odgovoran za mentalne i fizičke funkcije.
Pingala nadi teče desnom kičmenog stuba stranom, provodi vitalnu energiju (prana šakti) koja aktivira i održava fizičko telo i njegove procese.
Sušumna nadi se smatra najvažnijim. On teče kroz centar kičmene moždine, neaktivan je na početku spritualnog puta .
Yogički tekstovi o sušumna kao uspavanom, latetnom nadiju koji je dogovoran za sprovođenje spiritualne energije (atma šakti).
Ida, pingala i sušmna polaze od Muladhara čakre, koja se nalazi na dnu kičmene moždine.
To je sedište ili polazna tačka evolutivne kreativne energije kada se pokrene ili probudi u ljudskom telu. Predstavljena je simbolom sklupčane zmije nazvana Kundalini šakti. Kod muškarca Muladhara se nalazi u perineumu, između urinarnih i eskretornih oragana, kod žene na grliću materice.
Ide i pingala se nalaze sa obe strane Muladhara čakre i ukrštaju se u centralnoj osovini kičmene moždine na četiri intermedijalne čakre pre nego se sastave u Adjna čakri, na vrhu kičmenog stuba, direktno između obrva. Četriri čakre kroz koje se sastaju Ida i pingala na svom putu su: Svadhistana- na vrhu repne kosti, Manipura- direktno iza pupka,Anahata- u središtu grudi,odmah iza srca, i Vishuddhi- u sredini grla.
Sušumna nadi je na direktnoj liniji između Muladhara i Adjna čakre to su lestve koje povezuju zemlju i raj. Ne kao Ida i Pingala koje funkcionišu u svakom biću, Sušumna nadi i spiritualna energija moraju prvo biti probuđene. Put sušumna nadi ili kanala mora biti probuđen yoga praksom.
Ovo buđenje je istorijski trenutak u evoluciji spiritualne osobenosti pojedinca.