Nadam se da ćemo u jesen uspjeti organizirati dvodnevni seminar, koji ide uz prezentaciju ove i najnovije knjige knjige - 127 PROTMAČENIH SNOVA - u Zagrebu.

Javit čemo kada to bude aktualno, jer je Dr. Nastović poprilično zauzet sa tečajevima u Srbiji, Sloveniji i Makedoniji...ali je izrazio želju da to organiziramo i u Zagrebu!

Ova knjiga se bavi, s jedne strane teorijom i praksom stručnog tumačenja snova, s ciljem da pokaže kako da razumenoi i koristimo snove ne samo u okviru psihoterapije, jer i zdravi, odnosno normalni ljudi sanjaju, već, a što je danas daleko bitnije, i u svakodnevnom životu, izvan psihoterapeutskih ordinacija, i s druge strane, trodimenzionalnim pristupom fenomenu sna, koji predstavlja sasvim specifični izraz nesvesnog, i dobija svoj pravi smisao tek u svetlu: individualno, kolektivno i familijarno nesvesnog, koji između sebe, a i sa svesnim delom  ličnosti, sa kojim se nalazi  u kompenzatornom odnosu, grade jednu dinamičku i dijalektički celinu.

Freudu pripada "besmrtna zasluga" (Jung) što je stvorio bazu za naučno proučavanju snova tako da njegova knjiga Tumačenje snova (1900), za koju vezuje rađanje psihoanalize, predstavlja prvu pravu psihologiju snova, budući da su pre pojave te knjige postojala, a i danas postoje, mnogobrojna dela o fenomenologiji snova, ali je mali broj onih koja se bave njihovom psihologijom. I to, kao što s pravom ističe Jung, zato što je "psihološko tumačenje snova u najvećoj meri delikatan i riskantan poduhvat", ako tom poduhvatu ne priđemo sa neophodnom ozbiljnošću i profesionalnom odgovornošću, a ne kao nekoj društvenoj igri ili pak gatanju iz snova i na osnovu snova.

Međutim, iako je Freudova psihoanaliza bila i ostala izvor i osnova dubinske psihologije uopšte, a time i tumačenja snova, tako da je u prvoj deceniji dvadesetog veka poistovečivana sa psihoanalizom, odnosno sa analizom individualno nesvesnog, ipak Jungovim otkrićem kolektivno nesvesnog (1917) i Szondievim (Sondi) otkrićem familijarno nesvesnog (1937), proširuje se i produbljuje ne samo pojam dubinske psihologije, već i proučavanje i tumačenje snova. Predmet njenog istraživanja nisu više samo sadržaji  individualno nesvesnog, već i sadržaji kolektivno i familijarno nesvesnog.

I više od toga: stavljanjem Ega u središte dubinsko-psihološke dijagnostike i terapije došlo je do novog proširenja pojma dubinske psihologije, te on sada obuhvata, uz individualno, kolektivno i familijarno nesvesno, i analizu Ega, koje ima i funkciju regulatora i integratora nesvesnih sadržaja, a što je, kao što ćemo u posebnom poglavlju ove knjige videti, od velikog značaja i za razumevanje i za tumačenje snova.

Otuda se savremena dubinska psihologija, a time i tumačenje snova, ne može i ne sme poistovećivati samo sa psihoanalizom, jer ona obuhvata pored "marginalnih pravaca" i "jezgrovne pravce" dubinske psihologije u koje spadaju, pored Freudove psihoanalize, Jungove analitičke psihologije i Szondieva shicksal-analiza, uključujući tu i Ego-psihologiju, jer, kao što ćemo videti, Ego je ono koje vrši integraciju sva tri sloja nesvesnog u jednu funkcionalnu nedeljivu celinu.

Ovo i ovakvo proširenje dubinske psihologije uslovilo je trodimenzionalnu interpretaciju dubinsko-psiholoških fenomena, a posebno snova, odnosno interpretaciju u svetlu individualno, kolektivno i familijarno nesvesnog. Shodno tome svako ko danas želi da se bavi dubinskom psihologijom, treba, prema rečima, Szondia dobro da pozna sva tri "jezika nesvesnog": jezik simptoma koji izražava konflikte u individualno nesvesnom, jezik simbola, koji izražava arhetipske procese u kolektivno nesvesnom, i jezik izbora, koji izražava "zahteve predaka" u familijarno nesvesnom. U skladu s tim psihoanaliza predstavlja ontogeniju, analitička psihologija arheologiju, a schiksal-analiza humanu genetiku nesvesnog, ili drugačije formulisano: psihoanalizu latentnih recesivnih gena, odnosno heriditarnih faktora.

I upravo Szondi, pored toga što je prvi pokušao iz upotrebljivog materijala svih današnjih  i jezgrovnih i marginalnih, dubinsko-psiholoških pravaca, izgradi jednu integrativnu, ujedinjenu dubinsku psihologiju, tako da čak predlaže osnivanje jedne visoke škole ili akademije, na kojoj bi se proučavala ujedinjena dubinska psihologija, prvi uvodi i trodimenzionalnu interpretaciju snova, odnosno analizu snova u svetlu individualno, kolektivno i familijarno nesvesnog, što iziskuje dobro poznavanje sva tri "jezika nesvesnog": i jezik simptoma i jezik simbola i jezik izbora.

Mogućnost sticanja jedne takve dubinsko-psihološke edukacije koja obuhvata proučavanje sva tri "jezika nesvesnog" nalazimo u okviru Szondievog Institiuta u Cirihu, kao i u izvesnom broju njegovih ogranaka u svetu, gde se pored familijarno nesvesnog, na kome i počiva Szondievo učenje, proučavaju i individualno i kolektivno nesvesno, kao i moderna Ego-psihologija. To nije samo od značaja za trodimenzionalni pristup snovima, već i za sve ostale dubinsko-psihološke fenomene, kao što su transfer i otpor, Kainov i Edipov kompleks, na primer, uključujući tu i analizu umetnika i njihovih dela, politike i političara, što ćemo videti u posebnim poglavljima ove knjige.

Ideju za pisanje ove knjige dobio sam od mog učitelja Leopolda Szondia, koji je u nekoliko navrata u našim razgovorima, u toku moje dvogodišnje specijalizacije na njegovom Institutu u Cirihu, izrazio želju da neko od njegovih  učenika, koji su shodno svojoj "trodimenzionalnoj edukaciji", najkompetentniji za to, napiše knjigu o snovima u kojoj bi oni bili obrađeni u svetlu individualno, kolektivno i familijarno nesvesnog, kao i u svetlu analize Ega.

I upravo ta i takva Szondieva ideja i želja dugo su živeli u meni dok se konačno, posle tri decenije, nisam odlučio na jedan takav veoma odgovoran i kompleksan poduhvat. Odgovoran, jer je ovo prva knjiga uopšte u kojoj su snovi na jednom istom mjestu, obrađeni i trodimenzuionalno i u svetli analize Ega, i kompleksan, jer iziskuje pored poznavanja sva tri "jezika nesvesnog" i temeljno poznavanje Ego-psihologije, a time u središtu psihologije i tumačenja snova.

Međutim, za ovaj i ovakav veoma specifičan poduhvat ne smatram se kvalifikovanim samo na osnovu stečenog znanja i iskustva na Szondievom Institutu, iako oni skupa  predstavljaju njegovu bazu, već i na osnovu moje didaktičke analize kod Szondia, putem koje sam između ostalog stekao i uvid u trodimenzionalno tumačenje snova. Kao i na osnovu mog četvoromesečnog boravka na Jungovom  Institutu, gde sam upoznao jungovu metodu tumačenja snova i dubinsko-psihološku interpretaciju bajki kod Marie Louise von Franz, a takođe, na osnovu jednogodišnje specijalizacije na Neuropsihijatrijskoj klinici u Beču, gde sam, između ostalog, upoznao i Freudovu psihoanalizu, koja predstavlja kamen temeljac moderne dubinske psihologije, a time i modernog tumačenja snova.

Sve ovo, kao i moje tridesetogodišnje kliničko i vankliničko, individualno i, u poslednjih desetak godina, grupno iskustvo na tuimačenju snova, dali su mi i podsticaj i pokriče da napišem ovakvu, koliko specifičnu, toliko i neophodnu knjigu, ne samo za stručnjake, već i za sve one koji imaju autentičnu potrebu, a njih je daleko više nego što se obično pretpostavlja, da steknu uvid i značaj i funkciju snova u okviru savremene dubinske psihologije, koja, kao što smo već istakli, počiva na trodimenzionalnom pristupu dubinsko-psihološkim fenomenima, a time i fenomenu sna. 

Snovi, čijim se tumačenjem ljudi bave četiri hiljade godina, ne predstavljaju samo "kraljevski put u nesvesno" (Freud), odnosno u mudriji i kreativniji deo naše ličnosti, već istovremeno, a s tim u bliskoj vezi, i kraljevski put u realnost, jer su specifični izraz nesvesnog, koje zna i više i bolje od svesti, pa su samim tim naši najbolji prijatelji, saveznici, sufleri i savetnici, koji nas informišu o svemu onome što svestan deo ličnosti, koji nikad ne vidi celinu, ne zna, ne može da zna ili pak nema hrabrosti da sazna.

Snovi se više danas ne nalaze u središtu Freudove psihoanalize, Jungove analitičke psihologije i Szondieve schiksal-analize, odnosno u sreištu psihoterapeutskih tretmana, već u središtu i onih, a kojih na sreću ima daleko, daleko više, koji imaju pravi intertes da putem svojih snova steknu bolji i potpuniji uvid u sebe, a time i druge, i da na taj način kreiraju jedan kvalitetniji život.

Ova potreba savremenog čoveka za snovima i njihovim tumačenjem je utoliko značajnija, jer je on, otuđen i od sebe i od drugih, tako da mu analiza snova omogućava da uspostavi ponovni kontakt i sa sobom i sa spoljašnim svetom. Jer mu snovi i njihovi simboli nadoknađuju sve ono što je u njemu  i potisnuto i zanemareno, a što predstavlja i energetsko jezgro njegovog autentičnog funkcionisanja.

Otuda širom Evrope, a posebno u SAD, postoji veliki broj centara za grupnu analizu snova u kojima obični, svakodnevni ljudi, koji se nalaze izvan psihoterapije, u radu na svojim snovima i snovima drugih stiču uvid u svoj nesvesni deo ličnosti, koji se nalazi u kompenzatornom odnosu sa svešću, a koji im omogućava unutrašnji rast, odnosno pospešuje njihov proces individuacije.

Autor ove knjige već osam godina organizuje iskustvene i edukativne seminare za grupnu analizu snova U Beogradu, Skoplju i Novom sadu, a što smo podrobno izložili  u posebnom poglavlju koje se bavi grupnom analizom snova.

Ova knjiga predstavlja ne samo logičnu i dinamičku već i dubinsko-psihološku celinu sa mojim prethodnim knjigama² iz kojih je ona dobrim delom proistekla i na neki način njihov je nastavak, a sastoji se iz četiri dela: opšteg, u kome je izložena psihologija snova, specijalnog, u kome su izloženi snovi, u svetlu individualno, kolektivno i familijarno nesvesnog, kao i u svetlu analize Ega, metodološkog, u kome je izložena tehnika tumačenja snova, i appendixa, odnosno dodatka, u kome je izložena: grupna analiza snova, snovi u kliničkoj praksi, snovi i književnost, snovi i politika kao i završna reč, tj. epilog za koji smo iskoristili drevnu priču o jednorogu datu na poznatoj seriji od sedam tapiserija iz XV veka, koje predstavljaju jednu arhetipsku celinu, a poslednja sedma u tom nizu, kao završnu scenu prikazuje jednoroga u mandali sa drvetom života.

U okviru ovako koncipiranje knjige bila su neophodna ponavljanja, i to ne samo iz didaktičkih, već i iz dubinsko-psiholoških i logičkih razloga, jer isti i pojmovi i stavovi, pa čak i isti primeri u različitim kontekstima dobijaju različit i novi smisao, shodno kontekstu u kome se nalaze.

Ako je velika zasluga Freuda u otkriću, istraživanju, dijagnostikovanju i terapiji individualno nesvesnog, možemo slobodno reči da i Jungu i Szondiu pripada isto tako velika zasluga, prvom u oblasti kolektivno, a drugom u oblasti familijarno nesvesnog, što se najpotpunije ispoljava kroz analizu snova, pa smo, shodno tome, podrobno izložili i Freudovo i Jungovo i Szondievo učenje o snovima, ne samo zato da bi između njih mogli da izvršimo poređenje, već, što je daleko važnije, da ih integrišemo u jednu dubinsko-psihološku celinu, jer su, kao što je poznato, dubinsko-psihološki pravci, i jezgrovni i marginalni, dobrim delom dezintegrisani.

Otuda Szondi, kao što smo već napomenuli, iz upotrebljivog materijala svih današnjih dubinsko-psiholoških pravaca i teži ka ujedinjenju dubinske psihologije, i to pod primatom analize Ega, koje se, posebno u okviru njegovog učenja o snovima nalazi u središtu ne samo nastanka, već i tumačenja snova, pa snove u svetlu analize Ega i treba shvatiti kao prirodni razvoj njihovog i daljeg i dubljeg istraživanja, jer Ego, kao što ćemo to videti u posebnom poglavlju, sačinjava konstitutivni i integrativni element svakog sna, pa bilo da on potiče iz individualno, kolektivno ili familijarno nesvesnog.

U svakom od nas, prema rečima Junga, nalazi se još neko drugi, neko koga mi ne poznajemo; on nam putem snova priča i saopštava kako nas on drugačije vidi, nego što mi vidimo sami sebe. I ako se nađemo u bezizlaznoj situaciji, onda nam taj drugi može u datim okolnostima upaliti svetlo koje može pomoći da naš stav iz osnove promenimo, upravo onaj stav koji nas je i doveo u tako tešku situaciju. Naime, ako imamo i hrabrosti i energije za to.

Uostalom: "čim se u čoveku pojavi svetlost, nema više nikakve moći iznad njega; a čim u njemu nastane tišina, stiša se i oluja u svemiru" (Schiller). A i svetlost i tišinu neretko nam mogu doneti naši snovi, čiji "zaboravljeni jezik" (Fromm) moramo ponovo naučiti, ali sada pojavom moderne dubinske psihologije, ne samo jedan već tri: i onaj koji nam otkriva zagonetke i poruke koje imaju svoje poreklo u individualnom, i onaj koji nam otkriva to isto u kolektivnom, i konačno, u familijarnom nesvesnom, tako da nam poznavanje sva tri jezika nesvesnog omogućava potpuno razumevanje snova: njihove metaforične, delotvorne i svetlosti i tišine.

Tako svaki onaj koji želi da spozna sebe samog, a time i druge, treba svesrdno da istražuje svoje nesvesno, koje ne smemo zanemariti, jer "ono je prirodno, beskrajno i moćno kao zvezde" (Jung), a time i snove, koji ne predstavljaju samo njihov specifičan izraz, već i najširi i najprohodniji u to isto nesvesno.

I verovatno da nije slučajno, i da u tome ima neke simbolike, a i dubinsko-psihološke i istorijske logike, da se jedna ovakva, trodimenzionalno koncipirana knjiga, u kojoj je izvršena integracija: freudovog, jungovog i szondievog pristupa snovima, pojavljuje na samom početku trećeg milenijuma, tačno jedno stoleće od pojave Freudovog Tumačenja snova (1900), sa osnovnim ciljem, s jedne strane, da pokaže da fenomen sna dobija svoj pravi i puni smisao tek u svetlu: individualno, kolektivno i familijarno nesvesnog i, s druge strane, da ukaže na neophodnost ne samo integracije, već i izmirenja i ujedinjenja jezgrovnih pravaca dubinske psihologije, koji predstavljaju jednu dinamičku nedeljivu celinu, a koje, kao što smo već napomenuli, sačinjavaju: Freudova psihoanaliza, Jungova analitička psihologija i Szondieva schicksal-analiza.

I više od toga, ova knjiga ima za cilj da pokaže šta se dogodilo u oblasti tumačenja snova u periodu od jednog veka, odnosno, od vremena Freudovog heurističkog tumačenja snova, pa sve do pojave ove knjige.

Na kraju, citirajući Junga, treba istaći, da se istraživanjem psihologije ne sudaramo samo sa najudaljenijim i najdubljim psihološkim, već i filozofskim, pa čak i religioznim problemima, čijem je razumevanju upravo fenomen sna pružio odlučujući doprinos. Otuda, kao što smo naveli u motu ove knjige, njihovo i istraživanje i tumačenje već samo po sebi predstavlja životno delo, i to ne samo zato što sa analizom Ega gradi bazu moderne dubinske psihologije, već i stoga što obuhvata celinu, a time i suštinu psihičkog.    

Ivan Nastović

U Beogradu, 27. maja 1999.

(Neurotski sindromi (1980), tri izdanja Ego-psihologija psihopatije (1981), tri izdanja, Dubinsko-psihološki praktikum, teorija i praksa dubinske psihologije (1985), dva izdanja i Psihopatologija Ega (1988), dva izdanja.)

Najnovija knjiga Dr Ivana Nastovića