Korijen te riječi je »vid« što na sanskrtu znači »vidjeti« ili »znati«. Vedama se nazivaju najstariji spo­menici indoevropske literature, naime, četiri golema zbor­nika hvalospjeva, molitava, zaklinjanja i uputa za obrede: Rig-veda, Jadjur-veda, Sama-veda i Atharva-veda.

Većina autora drži da je najstariji od tih zbornika Rig-veda i da neke himne Rig-vede potječu još iz vremena prije nego što su se njihovi tvorci doselili u Indiju. Vede su najvjerojat­nije nastale u razdoblju 1500. do 1000. prije Krista. One spadaju u Shruti, odnosno, njih su »primili« rišiji ili vido­viti pjesnici izravno od bogova. Zakonodavac Manu kaže da su tri Vede, naime, Rig-veda, Jadjur-veda i Sama-veda (s izuzetkom Atharve-vede) »pomuzene iz vatre, zraka i sunca.«

 

Rig-veda se sastoji od 1017 šuktija ili slavospjeva i od 11 dodatnih slavospjeva ili valakhija, sve u svemu 1028 pjesama. One su raspoređene u osam »oktava« (aštaka ili khanda) koje su opet razdijeljene na mnoga poglavlja (adhjaje), razrede (varge), njih 2006 na broju, zatim na stiho­ve (rikove) i konačno na riječi (pade) kojih ima 153.826. Ima i drugačijih podjela, ali u svakoj podjeli broj pjesama ostaje isti.

 

Hvalospjevi Rig-vede upućeni su personificiranim bo­govima vatre, vode, zore, zraka, neba, itd. Vedski Arijci su po religioznoj koncepciji bili najsrodniji patrijarhalnim Grcima. Postoje gotovo identične ličnosti u vedskom i gr­čkom panteonu, ličnosti s identičnim funkcijama i imenima koja sva potječu iz zajedničkog praizvora. Tako je Varuna (od korijena »var«, što znači »prekriti«) subrat grč­kog Uranosa. Kao Uranos, i Varuna je bog beskrajnog svoda i prostora. Uša, poetična boginja zore koju progoni za­ljubljeno sunce, identična je s grčkom Eos i latinskom Aurorom. Vedski Djauš-pitar ili »otac nebeski« nije nitko drugi nego Zeus-patar, vrhovni  nebesnik  Grka.

 

Vede su izraz indoeuropskog politeizma, no već i u njima nalazimo prve nedomišljene panteoističke koncepcije koje će svoj vrhunski izraz naći u filozofiji kasnije nastalih Upanišada.

 

Jadjur-veda je liturgijska knjiga tekstova koji se ko­riste prilikom žrtvenih prikazanja i drugih obreda. Ona sadrži himne uzete gotovo isključivo iz Rig-vede, mada une­koliko izmijenjene. Ima i proznih redova koji su kasnijeg datuma. Podijeljena je na Crnu i Bijelu Jadjur-vedu.

 

Sama-veda je pjesmarica od 1549 stihova. Te su pjesme izabrane po tome što se poju prilikom vjerskih svečanosti naročito kad se prinosi soma (fermentirani sok jedne neutvrđene biljke koji su pili svećenici i pojci i potom za padali u ekstazu i nadahnuće).

 

Atharva-veda po nekima je najmlađa a po nekima najstarija Veda. Sadrži oko 760 slavospjeva i 6000 stihova. Za Atharvu je karakteristična priprosta pučka magija.

 

Svaka od ovih Veda dijeli se još na mantre i bramane; odnosno, na metrički i prozni dio. Mantre su prizivanja i himnički  tekstovi, a bramane se najvećma sastoje od 1 turgijskih uputa i razjašnjenja.

 

Vede su najstariji temelj hinduističkih vjerovanja; one su formirale   indijsku   filozofsku i religioznu misao, za­crtale etički kodeks i dale misaoni i estetski obrazac i bezbrojne varijacije možemo pratiti kroz povijest indijske civilizacije.

 

O Vedama se može još štošta zanimljivo navesti. Mo­žda je za nas najčudesniji podatak činjenica da, su Vede prviput napisane oko godine 1500, dakle punih tri tisuće godina od vremena njihova nastanka. Tri tisuće godina Ve­de su se čuvale u usmenom predanju, pokoljenje ih je sao­pćavalo pokoljenju. Učenici su učili Vede naizust, iz us­ta učitelja,   slušajući, a ne iz rukopisa. Učenje iz ruko­pisa se smatralo nečasnim. To učenje naizust omogućilo je kažu, korektni naglasak i ritam teksta.

Kineski putopisac Hiuen Tsang koji je u sedmom vijeku proboravio mnoge godine u Indiji, podrobno je opisao način učenja u tada­njim velikim učilištima, Nalandi i Vikramasili. On kaže da je susreo ljude koji su znali i po 100.000 stihova naizust.

 

Od vremena svog postanka pa do danas Vede su osta­le najomiljeniji predmet proučavanja, komentiranja i in­terpretiranja učenih Indijaca.  One su također stoljećima pružale uporište mnogim preporoditeljskim pokretima.