3.  POČECI TEORIJE RELATIVNOSTI

I Aristotel i Njutn vjerovali su u apsolutno vrijeme. Smatrali su da je moguće izmijeniti interval između dva događaja, odnosno da bi ovo vrijeme bilo isto bez obzira na to ko ga mjeri, pod uslovom da se koristi dobar časovnik. Vrijeme je bilo potpuno zasebno i nezavisno od prostora. Za većinu ljudi ovo bi bilo zdravorazumsko stanovište. Pa ipak, ljudi su vremenom morali da promjene svoja viđenja prostora i vremena. Iako su, kako izgleda, zdravorazumske predstave sasvim na mjestu sa stvarima kao što su jabuke ili planete koje se kreću srazmjerno lagano, one potpuno gube valjanost kada su posrijedi stvari koje se kreću brzinom svjetlosti ili sasvim blizu nje.

3.1.   MJERENJE BRZINE SVJETLOSTI

3.1.1.    Mjerenje Brzine Zvuka

Osnova teorije relativnosti zasniva se na karakterističnom ponašanju svjetlosnih talasa. Za teoriju relativnosti jedna od najvažnijih osobina svjetlosti je njena brzina. Kako je po svojoj prirodi svjetlost elektromagnetni talas, onda je, ustvari, brzina svih elektromagnetnih talasa jednaka brzini svjetlosti. Ali prije nego što su uspjeli da izmjere brzinu svjetlosti, ljudi su prvo izmjerili brzinu jedne vrste malo jednostavnijih, tj. mehaničkih talasa, odnosno prvo je izmjerena brzina zvuka.

Očigledno je da su naši pretci bili svjesni činjenice da kad nešto proizvede buku zvuk se prenosi od mjesta nastanka zvuka do uha slušaoca. Ovaj zaključak je donijet na osnovu zapažanja da što je neko bio dalje od munje bilo je potrebno više vremena da čuje udar groma. Bez obzira što je ova pojava bila dobro poznata niko nije uspjeo da izmjeri brzinu zvuka do Srednjeg vijeka.

Jedno od prvih mjerenja brzine zvuka izveo je Francuz Mersen (1588 – 1648). Mersen je brzinu zvuka odredio na jedan vrlo jednostavan način. Na rastojanju od nekoliko kilometara postavio je top iz kojeg je njegov pomoćnik opalio. Mersen se za to vrijeme nalazio na svom osmatračkom položaju odakle je jasno mogao da vidi bljesak topa u trenutku opaljivanja. Sve što je trebalo da uradi je da izmjeri vremenski interval koji protekne između bljeska i trenutka kad čuje zvuk eksplozije. Ovaj interval je odredio brojanjem punih oscilacija klatna, pošto je u to doba klatno bila jedina poznata "štoperica". Znajući vrijeme potrebno klatnu za jedan zamah izračunao je ukupno vrijeme potrebno zvuku eksplozije da stigne do njega, a zatim tim vremenom podijelio rastojanje, na taj način dobio je brzinu zvuka. Njegov rezultat je bio vrlo precizan, iznosio je 1130 kilometara na čas. Danas mnogo tačnije metode daju vrijednost od 1210 km/h. U Mersenovo vrijeme ovo se smatralo vrlo velikom brzinom pošto je tada jedna od najvećih poznatih brzina bila brzina trkačkog konja koja je iznosila oko 64 km/h.

3.1.2.    Galilejevi Pokušaji Mjerenja Brzine Svjetlosti

Svima je vrlo dobro poznato šta se dešava kad čovjek uđe u mračnu sobu i pritisne prijekidač da upali sijalicu – u istom trenutku paljenja prijekidača sijalica počinje da svijetli, a svjetlost sa nje trenutno stiže do naših očiju. Takođe je dobro poznato šta je sijalica izvor svjetlosti i da sva svjetlost koja obasjava sobu potiče od sijalice. Lako se dolazi do zaključka da bi čovjek vidjeo svjetlost ona mora da pređe put od sijalice do njegovih očiju. Čovjekova čula kazuju mu da vidi svjetlost u istom trenutku paljenja prijekidača, ali da li se svjetlost stvarno prenosi beskonačnom brzinom, ili je ta njena brzina samo toliko velika da našim čulima samo djeluje da se sve dešava trenutno ? U Srednjem vijeku bilo je dosta rasprava o tome da li je brzina svjetlosti konačna ili je beskonačna, pri čemu je i tako istaknut naučnik kao Dekart (1596 – 1650) tvrdio da je ona beskonačna, dok je Galilej (1564 – 1632) tvrdio da je ona konačna.

Da bi potvrdio da je on u pravu Galilej je probao da eksperimentom odredi brzinu svjetlosti. Ovaj eksperiment probao je da izvede na sličan način kao što je Mersen odredio brzinu zvuka. Jedne tamne noći poslao je svog pomoćnika sa upaljenim fenjerom prekrivenim kofom na jedan udaljeni brežuljak. Galilej je takođe imao fenjer pokriven kofom. Kada su obojica bili na svojim mestima, Galilej je podigao kofu sa svog fenjera i pustio svjetlost da putuje ka pomoćniku, zadatak pomoćnika bio je da u trenutku kad ugleda svijetlo sa Galilejevog fenjera odmah otkrije svoj fenjer. Svjetlosni zraci iz pomoćnikovog fenjera stigli bi do Galileja koji je mjerio ukupno vrijeme od  kad  je podigao kofu do prijema svjetlosnih zraka iz drugog fenjera. Mislio je da može na osnovu rastojanja između sebe i pomoćnika i izmjerenog vremena da odredi brzinu svjetlosti. Ali tu je nastupio veliki problem. Svaki put kad bi ponovio eksperiment Galilej je dobijao različite rezultate, pa iz tih rezultata nije mogao da izvede nikakav zaključak.

Tek mnogo godina posle Galileja bilo je jasno zašto Galilejev pokušaj nije uspjeo. Vrijeme koje je  bilo potrebo  Galileju i  njegovom  pomoćniku da  reaguju na uočenu  svjetlost fenjera bilo je mnogo veće u odnosu na vrijeme potrebno svjetlosti da prevali put između njih dvojice, odnosno ako pretpostavimo da je za njihovu reakciju bila potrebna jedna sekunda za to vrijeme svjetlost bi 14 puta obišla Zemlju. Iako je ova metoda izgledala ispravna, bila je tako uzaludna kao kad bi puž pokušavao da uhvati muhu.

3.1.3.    Remerova Astronomska Metoda

Posle Galilejevog neuspjeha bilo je jasno da je za određivanje brzine svjetlosti neophodno mjerenje vremena prolaska svjetlosnog zraka preko velikog rastojanja, većeg od obima Zemlje, ili da se koristi kraće rastojanje ali pod uslovom da se raspolaže preciznim časovnikom. Ubrzo posle neuspjeha Galileja javila se ideja o jednoj astronomskoj metodi, i kao ironija, jedno od Galilejevih ranih otkrića u astronomiji omogućilo je uspjeh te metode. Kao što je poznato Galilej je 1610. god. prvi put upotrijebio teleskop u astronomiji i pomoću njega otkrio četiri najveća Jupiterova satelita (kasnije nazvana Galilejevi sateliti). Kao i Mjesec oko Zemlje, svaki od njih putuje svojom orbitom oko planete, svaki u svom konstantnom vremenskom intervalu, nazvanom period.

Danski astronom Olaf Remer je 1675. godine izmjerio periode ova četiri satelita, ali je dobio drugačije rezultate kada ih je opet izmjerio nakon šest Mjeseci ! Remer je izmjerio vremenski interval potreban jednom od Jupiterovih Mjeseca od trenutka izlaska Mjeseca iz sjenke Jupitera do njegovog dolaska ispred Jupitera, a zatim natrag u isti položaj. Odredio je da taj period iznosi približno 42,5 sati kada se Zemlja nalazi u tački svoje orbite koja je najbliža Jupiteru. Nakon šest Mjeseci Zemlja će se naći na suprotnoj strani orbite oko Sunca, tj biće na najvećem rastojanju od Jupitera, a Jupiter će se na svojoj putanji pomjeriti zanemarljivo malo. Remer je sada takođe očekivao da se pomračenja Jupiterovog Mjeseca opet dešavaju u intervalima od po 42,5 sati, ali situacija je bila malo drugačija. On je našao da se pomračenja dešavaju sa sve većim i većim zakašnjenjem kako se Zemlja udaljavala od Jupitera, i nakon šest Mjeseci, kada je ona bila najdalja, ovo zakašnjenje je iznosilo 1000 sekundi.

Jedini logičan zaključak koji je Remer mogao da donese bio je da ovo dodatno vrijeme prijedstavlja vrijeme potrebno svjetlosti da pređe dodatno rastojanje između Zemlje i Jupitera, odnosno da pređe rastojanje prijeko prečnika Zemljine orbite. U to vrijeme vjerovalo se da prečnik Zemljine orbite iznosi 284 miliona, umesto tačnih 300 miliona, kilometara tako da su Remerovi podaci dali suviše malu vrijednost za brzinu svjetlosti. Ipak, Remerova metoda je ušla u storiju kao prvo uspješno određivanje brzine svjetlosti.

3.1.4.    Fizova Zemaljska Metoda

Prvo određivanje brzine svjetlosti bez upotrebe astronomskih metoda izveo je Fizo u 1849. godini. U osnovi ovaj metod je podsjećao na Galilejev pokušaj ali uspjeo je da prijevaziđe  jedini  nedostatak  Galilejevog  eksperimenta  –  imao  je  mogućnost  tačnog

mjerenja kratkog vremenskog intervala u kome svjetlosni zrak prelazi relativno kratko rastojanje na Zemlji. Aparatura za ovaj eksperiment sastojala se od jednog zupčanika koji je okretan sistemom  kotura  i  tegova.  Izvor  svjetlosti  bila  je  upaljena  svijeća. Na rastojanju od 8 km od svijeće nalazilo se jedno ravno ogledalo. U slučaju kada se kotur ne okreće svjetlost svijeće prolazi između dva zubaca, prelazi put od 8 km do ogledala i vraća se natrag istim putem, opet prolazi kroz isti prorez i stiže do oka posmatrača, koje se nalazi iza svijeće. Ako bi se sada zupčanik zarotirao svjetlosni snop koji polazi od svijeće bio bi isjeckan zupcima koji prolaze isprijed svijeće. Rezultat ovoga biće niz snopova poslatih ka ogledalu, a dužina svakog snopa zavisiće od brzine okretanja zupčanika; što se zupčanik brže okreće snopovi bi bili kraći. Svi ovi snopovi svjetlosti putuju do udaljenog ogledala, od njega se odbijaju i istim putem se vraćaju nazad. Kada svjetlosni snop stigne nazad do zupčanika on neometano može proći do oka posmatrača, ali isto tako može naići na prepreku, odnosno zubac zupčanika, i tu završiti svoje 16 km dugo putovanje. Jasno je da to da li će posmatrač da vidi svjetlosni snop ili ne zavisi od brzine okretanja zupčanika – ako se zupčanik okreće sporo zubac će zakloniti dolazeći svjetlosni snop, ali ako je njegova rotacija dovoljno brza svjetlost će proći kroz prorez iza zubca i posmatrač će moći da ga vidi.

Fizo je baš na ovakav način odredio brzinu svjetlosti. Eksperiment je počeo tako što je na početku zupčanik mirovao i on je nesmetano mogao da vidi svjetlosni snop koji se vraćao. Kasnije je počeo sve više i više da ubrzava zupčanik i svjetlosni snop se izgubio. Kada se snop svjetlosti opet pojavio, Fizo je zabilježio brzinu rotacije zupčanika. Znao je da svjetlost pređe put od 16 km za vrijeme koje je potrebno da jedan zubac bude zamjenjen sljedećim, a to vrijeme je mogao da odredi znajući brzinu rotacije zupčanika koju je već izmjerio. Na ovakav način Fizo je dobio da brzina svjetlosti iznosi 313.870 km/s, što je za oko 5% više nego prava vrijednost, ali bilo je to vrlo precizno mjerenje za to vrijeme kada je izvedeno.

3.1.5.    Majkelsonovo Precizno Mjerenje

Sigurno najpoznatije mjerenje brzine svjetlosti izvršio je Majkelson 1926. godine. Princip eksperimenta je sličan principu koji je koristio i Fizo, sa tom razlikom što je umesto rotirajućeg zupčanika Majkelson koristio obrtno, mnogostrano ogledalo za sjeckanje svjetlosnog talasa u pojedinačne zrake. Mnogostrano ogledalo je bilo oblika šestougla, a na svakoj njegovoj strani bilo  je postavljeno  po jedno  ravno ogledalo; ogledalo je pokretao elektromotor pa je brzina rotacije mogla precizno da se podešava. Na početku eksperimenta sistem ogledala miruje. Svjetlost polazi sa sijalice, neometano prolazi paralelno jednoj strani ogledala, stiže do udaljenog ogledala, odbija se, i vraća se nazad istim putem do oka posmatrača. Ako se ogledalo pokrene da rotira nastupiće dvije slične situacije kao i kod Fizovog zupčanika – ako ogledalo rotira nedovoljno brzo, sljedeća strana ogledala neće zauzeti dobar položaj da omogući odbijenom svjetlosnom snopu da stigne do posmatrača, ali ako bi brzina rotacije bila dovoljna, sljedeće ogledalo bi se našlo u odgovarajućem položaju i svjetlosni zrak bi stigao do posmatrača. U slučaju kada posmatrač uspije da vidi svjetlost koja se odbila sa udaljenog ogledala obrtno ogledalo ostvari jednu šestinu obrta za vrijeme koje je potrebno svjetlosti da ode i vrati se nazad. Kako je poznata brzina rotacije, i ako se određuje vrijeme putovanja svjetlosti, a kada su poznati vrijeme i pređeni put vrlo je jednostavno odrediti i brzinu.

Majkelson je radi veće preciznosti mjerenja pored šestostranog ogledala koristio i ogledalo sa 8, 12 i 16 strana. Sva ta ogledala bila su postavljena na planini Maunt Vilson u Kaliforniji. Udaljeno ravno ogledalo bilo je postavljeno na planini Maunt San Antonio, udaljenoj približno 35,5km. Iz razloga što je tačnost rezultata mnogo zavisila od tačnosti mjerenja rastojanja između ovih ogledala, Služba za obalska i geodetska premjeravanja

(U.S.  Coastal and  Geodetic  Survey)  izmjerila  je  to  rastojanje isključivo za  Majkelsonov

eksperiment sa greškom manjom od 5 cm. Zahvaljujući preciznosti sa kojom je obavljana svaka etapa eksperimenta, rezultati se mogu smatrati tačnim do malog dijela jednog

procenta. Kao rezultat ovog i kasnije izvedenih eksperimenata mi danas znamo da je brzina svjetlosti približno 300.000 km/s (ili preciznije 299.792.458 m/s).

3.2  POTRAGA ZA ETEROM

3.2.1.    Ideja O Stacionarnom Eteru

Još mnogo godina prije prijeciznog mjerenja brzine svjetlosti bilo je poznato da je za prostiranje zvučnih, odnosno mehaničkih talasa, neophodno postojanje neke sredine kroz koju bi isti putovali. Postojanje sredine kroz koju talas putuje uslovljeno je time što se talas prostire prijenošenjem vibracija sa jedne čestice na drugu. Kao posljedica neophodnosti postojanja sredine bilo je poznato da zvučni talasi ne mogu da putuju kroz vakum, a to je i eksperimentalno potvrđeno. Druga vrsta svima poznatih talasa bili su vodeni talasi za čije je prostiranje bila neophodna voda, ovi talasi bez vode koja ih je nosila nisu mogli da postoje. Nakon svega ovoga potpuno je razumljivo zašto su ljudi smatrali da je i za prostiranje svjetlosti, odnosno elektromagnetnih talasa, neophodno postojanje neke sredine kroz koju bi ovi putovali, odnosno mora da postoji neka supstanca šije bi čestice vibrirale i na taj način prijenosile svjetlosni talas.

Ali nasuprot ideji o postojanju neke supstance koja je ispunjavala cijelokupan prostor univjerzuma, pouzdano se znalo da u ogromnom prostranstvu između planeta i zvijezda nema nikakvog medijuma, ceo taj prostor bio je vakum. Niko nije mogao da povjeruje da svjetlost putuje 150 miliona kilometara od Sunca do Zemlje kroz prazan prostor, niko nije vjerovao da za prostiranje svjetlosti nije potreban nikakav medijum, pa su za tog hipotetičkog prijenosioca svjetlosti stvorili posebnu reč i nazvali su ga lumeniferoznim (svjetlosnim) eterom. Prijema toj ideju eter je postojao svuda gde su svjetlosni talasi putovali, i ispunjavao je sav vasionski prostor koji su do tada svi smatrali da je prazan. Ideja o postojanju etera je svima delovala vrlo logičnom i ubrzo je eter prihvaćen kao jedan od materijala u vasioni. Neki naučnici su čak išli toliko daleko da su pokušavali da izračunaju gustinu etera !

Godine 1864. pojavila se potpuno neočekivano dodatna potvrda za postojanje etera. Te godine je Maksvel objavio rezultate svojih matematičkih istraživanja električnih vibracija. On je pokazao da bi neke električne vibracije mogle izazvati stvaranje električnih talasa koji bi putovali kroz prostor, a izračunao je i brzinu kojom bi ti trebali da se kreću, dobijena vrednost za brzinu bila je jednaka izmjerenoj brzini svjetlosti. Na osnovu svojih istraživanja Maksvel je kasnije, potpuno ispravno, zaključio da svjetlost nije ništa drugo neko jedan specijalan tip njegovih elektromagnetnih talasa. Godine 1887. Herc je eksperimentalno potvrdio Maksvelovo matematičko predviđanje postojanja elektromagnetnih talasa. Sada je problem postojanja medijuma kroz koji putuju elektromagnetni talasi bio još ozbiljniji. Naučnici su vjerovali da mora da postoji neki medijum gde bi boravila električna i magnetna polja, nije se moglo zamisliti da ta polja postoje u vakuumu. Smatralo se da je za prostiranje elektromagnetnih talasa bilo neophodno postojanje nekog medijuma koji bi ih nosio, a jedini logičan medijum bio je eter. Razumljivo je očekivati da su naučnici tog vremena probali da detektuju eter. Smatralo se da ako bi eter postojao on bi morao da ispunjava sav vasionski prostor, a na osnovu toga zaključeno je da bi on trebao da bude jedina stvar koja se ne kreće. Sve ideje o postojanju etera bile su vrlo obične i lako prihvatljive, trebalo je još samo detektovati taj eter. Ako se bi se nalazili na brodu koji plovi morem i želimo da znamo da li se brod kreće ili ne ona sve što treba da uradimo je da pogledamo da li se voda kreće uz brod ili jednostavno da ispružimo ruku u vodu. Na sličan način naučnici su probali da provjere da li se Zemlja kreće kroz eter ili ne, oni su probali da detektuju kretanje etera, ili kako su tu pojavu nazvali eterski vetar. Na nesreću eterski vetar nije moga da se detektuje samo jednostavnim pružanjem ruke u okolni prostor da bi se on osetio.

3.2.2.    Očekivani Efekt Etera

Kao posledica eterskog vetra morali su da postoje neki efekti za kojima se uporno tragalo. Jedan od najčešće korišćenih efekata u pokušaju detekcije etra bio je vezan sa "pomeranje" svjetlosnih talasa koji kroz eter putuju.

Prijetpostavimo da u žiži jednog teleskopa uhvatimo jednu zvijezdu u pravcu kojim se Zemlja kreće po svojoj orbiti. Dalje prijetpostavimo da u teleskop ulaze dva svjetlosna snopa koja su stigla sa zvijezde. Sočiva teleskopa prijelamaju ove zrake i oni se seku u žiži unutar teleskopa. Kako se posmatrač, zajedno sa cijelom planetom, kreće brzinom od 30 km/s ka zvijezdi, oko posmatrača će stići u tačku gde je bila žiža u isto vrijeme kad i svjetlosni snopovi stižu u tu tačku i posmatrač će videti zvijezdu. Kada posmatrač bude posmatrao istu zvijezdu nakon šest Mjeseci, kada se Zemlja bude nalazila na suprotnom kraju svoje orbite, a ne promeni fokus. Situacija će biti sasvim drugačija, Zemlja se sada udaljava od zvijezde kroz eter brzinom od 30 km/s. Kako se sada teleskop i posmatrač udaljavaju od dolazećeg svjetlosnog talasa posmatračevo oko neće više biti u tački žiže kada svjetlosni snop tu stigne, kao posledica ovoga posmatrač neće videti oštru sliku zvijezde. Za ovim efektom se uporno tragalo ali niko nije uspeo da ga detektuje.

3.2.3.    Majkelson-Morlijev Eksperiment

Bez obzira na sve neuspehe u pokušaju detekcije etera niko nije dovodio u sumnju njegovo postojanje. Svi su smatrali da potreban mnogo osetljiviji eksperiment. Takav eksperiment zamislili su i izveli Majkelson i Morli 1881. godine.

Eksperiment koji su Majkleson i Morli izveli zasnivao se na vrlo jednostavnom principu. Ako bi smo zamislili takmičenje dva identična aviona. Neka ta dva aviona istovremeno krenu iz tačke A, jedan ka tački B a drugi ka tački C (vidi sliku). Prvi avion treba da leti na sevjer do tačke B a zatim nazad na jug do tačke A, a drugi na istok do tačke C a zatim nazad u pravcu zapada do tačke A. Prijetpostavićemo još da se tačke B i C nalaze na istom rastojanju od A i neka to rastojanje iznosi 800 km. Ako bi maksimalna brzina oba aviona bila 1600 km/h i ako nema vetra lako je zaključiti da će trka završiti za jedan sat, nerešenim rezultatom.

Ako bi sada prijetpostavili duva vetar sa istoka ka zapadu brzinom od 160 km/h, trka se ne bi završila bez pobednika, a pobednik bi bio prvi avion. Prvi avion bi pobedio iz razloga što bi drugom avionu vetar koji duva "u lice" dopustio da se kreće brzinom od 1440 km/h jer se njegova maksimalna brzina od 1600 km/h odnosi na miran vazduh. U povratku bi drugi avion imao vetar "u leđa" i njegova brzina bi sada bila 1760 km/h, ali kako više vremena provodi krećući se manjom brzinom njegova prosečna brzina bi bila manja od prvog aviona. Naravno, i prvi avion tokom cijelog puta ima bočni vetar koji malo skreće avion da bi  kompenzovao uticaj vetra, pa vetar i ovde dovodi do usporenja, pa i prvi avion ima prosečnu brzinu nešto manju od 1600 km/h, ali veću od drugog aviona. Ako bi se izračunala vremena putovanja oba aviona dobija se da prvi avion završava trku za 1h i 18 sec, a drugi za 1 h i 36 sec. Lako se zaključuje da  u  slučaju  da  su  pravac  i  brzina  vetra  nepoznati  oni

mogu da se odrede iz rezultata trke. Upravo na tom principu se zasniva i Majkleson-

Morlijev eksperiment. Umesto dva aviona Majkelson i Morli su "organizovali" trku dva svjetlosna talasa, koji su međusobno bili normalni.

Aparatura koja je korišćena u ovom eksperimentu prikazana je na slici. Aparatura je postavljena tako da se Zemlja kreće u desno i pri tome bi trebalo da se oseti "duvanje" eterskog vetra.

Svjetlosni talas kreće od svjetlosnog  izvora,  udara  u  poluposrebreno  ogledalo  koje deli talas na dva talasa podjednakog intenziteta. Talas A ide kroz poluposrebreno ogledalo do ravnog ogledala A, a talas B se reflektuje od poluposrebrenog ogledala do ogledala B. Ova dva pojedinačna talasa odgovaraju avionima

iz prijethodnog primera. Talas A se reflektuje od ogledala A i vraća nazad do poluposrebrenog ogledala gde se jedna njegova polovina reflektuje do mikroskopa (druga polovina prolazi kroz ogledalo i vraća se do izvora ali to nema značaja za rezultat eksperimenta). Talas B se na identičan način reflektuje od ogledala B, vraća do poluposrebrenog ogledala odakle opet jedna njegova polovina odlazi do posmatračevog mikroskopa. Posmatrač tada registruje oba talasa  u mikroskopu i sve što sada prijeostaje je "foto-finiš". Da bi se izvršila analiza završne pozicije i odredilo koji  je  talas "pobedio" koristi se jedna pojava zapažena kod talasnog kretanja koja se naziva interferencija. Ako dva talasa ulaze u mikroskop  (slika)  i  ako  su  njihovi  trbusi  i  doline  poravnati

(tj. talasi su u "fazi") dolazi do njihovog pojačavanja, i posmatrač će videti svijetliji talas

od  bilo  kog  od  pojedinačnih.  Ovakav  rezultat  se  naziva  konstruktivna  interferencija.

Ako bi se jedan talas našao neznatno isprijed ili za drugog, posmatrač bi video nešto tamniji talas od dolazećih. Ovakav rezultat nazvan je parcijalna interferencija. Treća mogućnost koja moče na nastupi nazvana je destruktivna interferencija. Ovaj tip interferencije nastaje kada se bregovi jednog talasa poklope sa dolinama drugog i tada dolazi do međusobnog poništavanja ova dva talasa. Uređaj koji radi na principu interferencije naziva se inteferometar. Majkelson i Morli su očekivali da će pod uticajem eterskog vetra doći do pomeranja talasa A i B tako da oni više ne budu u fazi, a posmatrač bi trebalo da vidi svjetlost slabijeg intenziteta. Majkelson i Morli su ovaj eksperiment izvršili više puta. Ponavljali su eksperiment u različito doba dana, i u različito doba dana i u različito doba godine, ali rezultati su uvijek bili identični, eterski vetar nije detektovan. Eksperiment Majkelsona i Morlija je kasnije ponavljan sa sve većom tačnošću, ali rezultati su uvijek bili isti.

Na ovaj način moderna nauka je bespogovorno vjerifikovala zaključak Majkelsona  i Morlija i sada je opšte prihvaćeno da se eter ne može detektovati.

3.2.4.    Velika Dilema

Situacija u nauci je postala prilično zamršena. Čvrsto se vjerovalo u postojanje etera, ali ne samo što su svi pokušaji da se eter detektuje završili neuspešno, nego su  razlozi ponuđeni za objašnjenje neuspeha bili kontradiktorni i nepouzdani. Dakle,  da  li  eter postoji ili ne ? Ako postoji, zašto ga ne možemo detektovati ? A ako ne postoji, zašto ne postoji ?

Upravo u takvoj klimi naučnog neraspoloženja i konfuzije dat je odgovor koji je dao veoma jedinstveno, i do tada nezamislivo, objašnjenje da je trebalo biti genije i videti ga. Taj genije bio je Albert Ajnštajn, a sa njim se rodila i Teorija relativnosti.