KOMPENZACIJA

Pod kompenzacijom shvata se neprekidan psihički proces ujednačavanja i uravnoteženja između svesti i nesvesnog, koji služi očuvanju zdravlja i lične uravnoteženosti. Nesvesno se ponaša kompenzatorski prema svesti, pri čemu ono, na primer, u snovima čini svesnim one delove ličnosti koji su dotle bili nezapaženi i nesvesni. Putem kompenzatorske funkcije duše i snevanja, neprekidno se spajaju dva psihička sveta koji se mogu ·uporediti sa mostom koji omogućuje povezivanje sa drugom obalom. To je ujedno i slika za funkciju simbola, posebno simbolotvorne funkcije duše. Pa ipak, ova kompenzatorska funkcija slmbola može samo onda biti delotvorna kada Ego shvati i prizna simbole i putem neprekidnog procesa ih integriše u svesni život. Za razliku od Adlera, koji ovaj pojam ograničava prvenstveno na izglađivanje osećanja inferiornosti, Jung shvata kompenzaciju kao "opšte funkcionalno izjednačavanje, kao samoregulaciju psihičkog aparata"(!).

Dok se svest i Ego čoveka jednim delom ponašaju, pre svega, probirljivo,
budući da se iz mnoštva podsticaja i utisaka vrši izbor i sređivanje, postoji u psihičkom sistmu i drugi deo i takozvana kompenzatorska funkcija. Jung uporeduje kompenzaciju kao samoregulišući sistem psihe sa neprekidnim procesima uravnotežavanja telesnih funkcija. Kompenzacija se najčešće odvija autonomno i nesvesnim putevima, ali kod psihičkih oboljenja i neurotskih smetnji taj proces samoregulacije je poremećen, pri čemu negativni kompleksi preplavljuju svest i eliminišu upravljačku funkciju Ega (kao, na primer, kod psihoze) (2).

Učenje o kompenzaciji je posebno važno i ima fundamentalni značaj za
tumačenje snova, jer se snovi odnose kompenzatorski prema svesti. Kompenzacija nije samo unutarnji duševni proces uravnoteženja kod jedinke, nego se odvija neprekidno u transferu izmedu analitičara i pacijenta, pri čemu terapeut pomaže pacijentu u prevazilaženju njegovih bolesnih disocijacija i duševnog rascepa i u nalaženju ce!ovitog doživljavanja. Učenje o kompenzaciji nije samo u individualnoj i psihološkoj sferi koristan model razumevanja, nego služi i za tumačenje društvenih, političkih i religioznih zbivanja. Kada, na primer, u jednoj istorijskoj epohi preovlađuje preterana jednostranost, onda klatno, kao kod zidnog časovnika, udara na suprotnu stranu i uvodi time uravnotežujuće i istorijski neophodno suprotno kretanje.

(l) Kompenzacija z nači i~ednatenje ili nadopunu. Pojam kompenzncije uveo je, zapravo,  Adler u psihologiju neuroza. Pod kompenzacijom on smatra funkcionalno izjednačavanje osećanja inferiornosti uz pomoć jednog kompenzatorskog psihološkog sistema, slično kompenzatorskom organskom razvoju kod organske inferiornosti... Osećanje niže vrednosti kod neurotičara, koje po Adlcru etiološki odgovara organskoj inferiornosti, daje povoda za jednu "pomoćnu konstrukciju", upravo za kompenzaciju koja se sastoji u uspostavljanju jedne fikcije koja bi trebalo da ujednačava inferiornost. Fikcija i " liktivna linija vodilja" predstavljaju psihološki sistem koji teži da inferiornost preobrazi u superiornost. U ovom shvatanju je značajna iskustveno neosporna
egzistencija kompenzatorske funkcije u oblasti psiholoških procesa. Ona odgovara sličnoj funkciji u fiziološkoj oblasti, samoupravljanju ili samoregulaciji organizma.

Dok Adler svoj pojam kompenzacije ograničava na izjednačavanje osećanja inferiornosti, ja pojam kompenzacije shvatam uopšte kao funkcionalno ujednačavanje, kao samoregulisanje psihičkog aparata. U tom smislu shvatam aktivnost nesvesnog kao ujednačenje jednostranosti opšteg stava proizvedenog pomoću funkcije svesti. (G\\' 6,
l)

(2) Osnovna zabluda u odnosu na suštinu nesvesnog je verovatno ta da postoji opšte shvatanje da su njegovi sadržaji jednoznačni i sa ncpromenljivim predznakom. Ovakvo shvatanje je po mom nekompetentnom mišljenju isuviše naivno. Duša je, kao samoregulišući sistem, izbalansiranaa kao život tela. Svi rkscesni procesi dobijaju odmah i nužno svoju kompenzaciju - bez nje ne bibilo ni normalne razmene materija ni normalne psihe.  U tom smislu u kompenzaciji može se proglasiti za osnovno pravilo psihičkog ponnšnaja uopšte. Premda ovde proizvodi previše tamo. Tako je između svesnog i mesvesnog uspustaven kompenzatorski odnos. To je jedna od najbolje potvrđenih pravila za tumačenje snova. U pratkičnom tumačenju snova  možemo uvek, uz izvesnu korist, postaviti pitanje: koji svesni stav se kompenzira putem sna?

Kompenzacija, po pravilu, nije čisto iluzorno ispunjenje želja, nego je činjenica koja postaje faktom utoliko ukoliko se više potiskuje. Žeđ, kao što je poznato, ne prestaje time što ćrmo je potiskivati. Stoga bi sadržaj snova trebalo uzeti ozbiljno kao činjenično stanje i kao takvo ga prihvatiti u svesni stav kao faktor saodlučivanja . Ako se to ne učini, onda sc uporno ostaje baš pri onom ekscentričnom svesnom stavu koji
je prouzrokovao nesvesnu kompenzaciju. Nemoguće je sagledati kako onda doći do ispravnog suda o sebi samom i do izbalansiranog vođenja života. (GW 16, § 330 f.)