GOLFSKA STRUJA  (23)

26.9.2002.

Houston

U aktuelnim americkim planovima napada na Irak pominje se brojka od preko 200,000 vojnika potrebnih za okupaciju zemlje od dvadeset miliona ljudi.

Zamislimo ovu armijsku strukturu: 480.000 pripadnika kopnene vojske; 120.000 vojnika u redovima konjice; 240.000 mornara; 160.000 vojnika koji operiraju sa 10.000 teskih i 60.000 lakih oruzja (kocija). Vise od milion ljudi pod oruzjem. Impoznatna cifra (kojoj bi se i Dario obradovao u svojim kompjuterskim igrama).

Ovdje je rijec o armiji Atlantide prije 12.500 godina cije detalje daje Platon.

Za milion vojnika u mirnodopskim uvjetima potrebna je populacija izmedju 40 i 60 miliona ljudi da ih izdrzava. I teritorija, recimo, Britanskih otoka da se obradjuje da bi se proizvelo dovoljno hrane.

                                                         ********

Planeta Zemlja rotira oko svoje osi (sjever-jug). Rotacija je najjaca u visini ekvatora - oko 400 metara u sekundi. Upravo u tom podrucju atmosfera pomalo zaostaje za rotacijom Planete... i ta cinjenica dovodi do stvaranja kontinuiranog istocnog vjetra. Ovaj vjetar je karakteristican za citavu tropsku zonu i uzrokuje kretanje vode u okeanima od istoka prema zapadu, na nivou ekvatora. Na Atlantiku to konkretno znaci kretanje toplih tropskih voda od Africkih obala (Gvineja) prema Juznoj Americi (Brazil). Na brazilskoj izbocini ta se vodena struja dijeli na manju, juzniju i na vecu koja odlazi na sjever pored Kube i Kariba u Meksicki zaljev.

Rotacija Zemlje uzrokuje i stvaranje tzv. zapadnih vjetrova na vecim atmosferskim visinama u zoni sjevernije i juznije od tropskih vjetrova. Zahvaljujuci ovim zapadnim vjetrovima dolazi do kruzne vodene cirkulacije.

Zamislimo vodeni bazen, omedjen (kontinentima) sa istocne i zapadne strane. Istocni i zapadni vjetrovi dovode do pravilnog, kruznog kretanja vode.

Izgled Atlantika nalikuje vodenom bazenu. Na istocnoj strani su Afrika i Evropa; na zapadnoj Juzna i Sjeverna Amerika. I mada okeanski bazen nije idealan, u sustini se odigrava zatvoreni sistem cirkulacije vode. Ili, poznatiji, kao Golfska struja.

Plavi vodeni tokovi Golfske struje su siroki nekoliko stotina kilometara. Vode juznog Atlantika i toplo, tropsko Africko more se spajaju u Karibima... i kao vrlo snazan vodeni tok ulaze u Meksicki zaljev. Azurno plava boja Golfske struje, koja potice od visoke slanosti, je lako prepoznatljiva. Tu, u Meksickom zaljevu, biva zatvorena ... odakle nije lako izaci. Vodeni tok usporava kod Jukatana; u Honduraskom zaljevu se zagrijava i krece se duz Teksaskih obala... prema uskom Floridskom prolazu.

Vrijeme provedeno u Meksickom Golfu, uzrokuje da vec topla struja postaje jos toplija pod udarom tropskog sunca; halofilne plave alge i slanost jacaju plavu boju i gustocu vode. Zahvaljujuci toploti, ovaj vodeni tok ostaje pri povrsini, ostavljajuci hladne vode ispod sebe.

U momentu kada Golfska struja napusta Meksicki Zaljev, pocinje da se siri u vode sjevernog Atlantika. U visini Azura, sirina Golfske struje je 800 km! Protok vode iznosi 100 miliona tona u sekundi. Ako bi se sve svjetske rijeke (od Miljacke do Amazona) kombinirale, one ne bi ni priblizno formirale tako mocan vodeni protok. (Otto Muck, "The Secrets of Atlantis", 1978).

Golfska struja ima temperaturu od vise od 20 Celzijusa duz citavog toka prema Evropi.

Ostaje nedjeljiva cjelina; u pocetku grli istocnu obalu Amerike, da bi je od Philadelphia-e potjerali zapadni vjetrovi prema Evropskim obalama. Kako se priblizava Evropi, polako se hladi i pocinje da tone. Kod Britanskih otoka struja se spusta do 800-1000 metara ispod povrsine. Sjeverni pravac Golfske struje odlazi prema Skandinaviji; tamo jos vise gubi od svoje toplote postajuci hladna struja da bi, napokon, zavrsila u arktickim vodama.

Medjutim, prvi dodir Golfske struje sa Evropskim obalama je vazan kao "sistem vodenog grijanja Evrope". Topla Golfska struja uzrokuje da Irski i Britanski otoci imaju puno blazu klimu nego prostori americkog kontinenta na istoj geografskoj sirini... koji nemaju blagotvorni utjecaj Golfske struje. I ne samo to. Ovaj veliki vodeni tok sa sobom donosi i anticiklonu sa toplim kisama i niskim pritiskom.

Primjera radi, zapadna Engleska ima prosjecnu januarsku temperaturu od 5 Celzijusovih stepeni; na americkoj strani, Labrador ima, u prosjeku, minus deset stepeni. Labrador je subarkticki region; Engleska, na istoj geografskoj sirini, ima mnogo blazu klimu kao rezultat djelovanja Golfske struje.

Razlicita klima ima direktnog odraza na biljne kulture i zivotinjski svijet. U Sjevernoj Americi psenica i krompir ne uspijevaju preko 50 stepeni geografske sirine. U Evropi se ove kulture nalaze cak i na 70 stepeni, u Norveskoj. Ista je stvar i sa domacim zivotinjama (konji, magarci, ovce) koji se u sjevernoj Americi ne mogu drzati u hladnim krajevima.

Zakljucak: topla Golfska struja je dosla kao blagoslovljena krajevima Zapadne Evrope, omogucivsi laksu proizvodnju hrane i stvaranje bogatstva.

Sta bi se desilo ako bi odjedamput prestalo djelovanje Golfske struje na obale Evrope?

Znacilo bi radikalnu promjenu. Povratak na "normalnu" klimu za tu geografsku sirinu (kao u Americi ili Aziji, tacnije, hm, u Sibiru).

                                                            ********

Prva je polovina dvadesetog stoljeca. Americki geolozi proucavaju tlo u regionu Velikih jezera (Chicago, Detroit, Cleveland). Znaju da se vjecni led spustao juznije od Velikih Jezera tokom zadnjeg Ledenog Doba, ali ne znaju kada se to tacno desavalo. Gruba procjena, na osnovu debljine i sastava zemlje (glina, pijesak, kamen), je da je rijec o periodu prije 25.000 godina.

Onda je dosla radiokarbonska C-14 metoda i nauka je progledala. Uzimajuci uzorke tla u Wisconsin-u (Two Creeks), prije pedesetak godina, dobijen je datum od 11.400 godina do kada je led vladao ovim podrucjem. Identicni rezultati su dobijeni za istu geografsku sirinu na evropskoj strani. (Don L. Eicher, "Geologic Time", 1976)

Ovo je bio vrlo vazan datum za geologiju. Njime je oznacen kraj jednog od glavnih perioda geoloske historije Planete: pleistocena. Zapoceo je prije dva miliona godina kao period "Velikog Ledenog doba", a zavrsio prije jedanaest i po hiljada godina.

Kataklizma Atlantide i klimatski poremecaji koji su slijedili su otvorili put danasnjem geoloskom medju-razdoblju. Do novog ledenog doba.

                                                            ********

Postoje cvrsti dokazi da je, tokom pleistocena, klima sa obje strane Atlantika bila identicna. Srednja i Zapadna Evropa, Britanski otoci i Irska, bili su prekriveni ledom. Istu sudbinu su dijelile sjeverne drzave SAD-a (Dakota, Minesota, Viskonsin) i citava Kanada.

Takodje, lako je dokazati da topla Golfska struja nije zapljuskivala obale Evrope sve do prije jedanaest i po hiljada godina. U protivnom, da je topla voda tada dolazila Evropi, brzo bi otopila podvodne ledene brijegove (kao sto se i naposljetku desilo).

Odsustvo blagotvornog djelovanja Golfske struje prouzrocilo je da Irska bude hladna, arkticka, nepristupacna teritorija na kojoj vlada led. Danas je to zemlja sa blagim zimama i gotovo polutropskom klimom. Irska, s razlogom, svoje ime duguje toploj, nebeskoplavoj morskoj stuji (Ireland - "Emerald Isle").

Ako Golfska struja nije dolazila do evropske strane Atlantika tokom pleistocena, sta se s njom desavalo?

                                                                 ********

(Hajde da na tren zavirimo na poslednju stranicu i potrazimo odgovor. Isto kao kad djeca nestrpljivo okrenu zadnju stranu slikovnice ne cekajuci da im sve redom procitamo. Tamo, na zadnjoj stranici, pise: "Mozemo zakljuciti da negdje, u sredini Atlantika, izmedju Amerike i Evrope, Golfskoj struji je put bio blokiran; ona se odbijala i skretala je sa svog kursa".)

                                                                 ********

Mocni vodeni tok, snazniji nego sve svjetske rijeke zajedno, nije uspijevao da napusti Atlantik milione godina. Sta ga je u tome sprijecavalo?

Kakva se to barijera isprijecila pred 800 km siroku Golfsku struju?

I, na koncu, gdje se ta barijera nalazila?

Da bi se blokirala silina Golfske struje, potrebna je ogromna kopnena masa, dugacka najmanje 1.000 km i siroka 400 km. Dubina bi trebala biti barem 3 km.

Ne treba zaboraviti da je Atlantski bazen ogroman: 16.000 km sa 5.500 km. Vodena masa Golfske struje je samo njegov manji dio. Zbog toga je neobicno vazno da kopnena barijera Golfskoj struji bude postavljena na pravo mjesto. Dakle, da joj se isprijeci tacno po sredini.

Dva zakljucka se mogu izvuci:

prvo, trebao bi postojati dokaz negdje u Atlantiku o postojanju nekadasnjeg kopna ("barijere" kako je zovemo); i,

drugo, s obzirom da je uvijek ista linija po kojoj se Golfska struja krece, onda se moze tacno odrediti polozaj nekadasnjeg kopna.

                                                                 ********

Istrazivanje tla Atlantskog okeana ima zanimljiv historijat. Sve je pocelo sa Svedjanima i njihovom ekspedicijom iz 1860. Slijedili su Britanci sa poznatim Challenger-om iz 1872. Nakon preplovljenih 12.000 km, 370 podzemnih zvucnih i 255 temperaturnih testova dosli su do iznenadjujucih otkrica: okeansko tlo nije ravno vec reljefno.

Istrazivanja iz proslog, dvadesetog stoljeca, otkrili su tajne Atlantika: veliki bazen je podijeljen na dva dijela "Atlantskim platoom" (odnosno "delfinovim ledjima" prema americkom istrazivackom brodu "Dolphin").

Jos preciznije, na geografskoj sirini od 40 stepeni, zapaza se iznenadjujuce siroka kopnena struktura: otprilike 400 km na dubini od 4 km.

Ima izgled ogromne podvodne planine. Iz njenih sredista se ostro izdizu planinski vrhovi koji strce iznad nivoa mora. Ovi planinski vrhunci su danasnji Azorski otoci. Najvise uzvisenje na Azorima je Pico Alto sa visinom preko 2.300 metara iznad povrsine mora. (Podatke zahvaljujemo briljantnom njemackom fizicaru, inzinjeru i inovatoru Otto Muck-u, vodecem istrazivacu na njemackim projektima razvoja podmornica i projektila. U prethodnim poglavljima smo najavili da cemo zaviriti u njegovu knjigu:"The Secret of Atlantis").

Ako racunamo pravu visinu Pico Alta, sa dna okeana, onda prelazi sest hiljada metara! ("Mocna planina Atlas bila je uvijek u oblacima".)

Kopno Azorskih otoka je vitalno za nas danasnji prilog. Ono se nalazi tacno na putu Golfskoj struji. Medjutim, za velicanstveni vodeni tok Golfa, mali otocici danas ne predstavljaju ozbiljniju barijeru.

Ovo je, ujedno, i jedino mjesto gdje Golfska struja prelazi preko Atlantskog platoa.

Zamislimo da se nalazimo u avionu tacno iznad ove tacke u Atlantiku. Ispod nas je Azorski plato. Pretpostavimo da nivo mora opadne za 3.000 metara. Sta se desava?

Pred ocima nam se dize ogromna kopnena masa sa visokim planinama i strmim liticama. Ukazuje se tacno na mjestu gdje dolazi Golfska struja. Plavi vodeni tokovi udaraju u blago zakrivljenu obalu. Cestice vode se rasprsuju po zraku, a glavni vodeni tok Golfske struje pravi siroki luk i vraca se prema Karibima i Sargaskom moru.

S druge strane ovog kopna je evropsko tlo. Tople vode Golfske struje do tamo ne dopiru. Hladne zime i ledeni pokrivac ne odaju dojam gostoljubivosti.

Ovaj model o spustanju nivoa mora se nije odigravao u proslosti. Desilo se upravo suprotno: kopno je potonulo 3.000 metara, a samim tim je i uzrokovalo spustanje okeanskog tla. Barijera ispred Golfske struje je nestala, a ova je veselo krenula u novi izazov: otapanje evropskog leda.

                                                               ********

Ovo je prica o Atlantidi ispricana kroz azurne oci tople vodene struje.

                                                               ********

Cujmo, jos jedamput Platona:

"Nalazio se tada" (prije 9.500 godina), "iza morskog tjesnaca koji vi zovete Herkulovi stubovi" (Gibraltarski moreuz), "otok, veci nego Azija i Libija zajedno" (Azija je Turska Mala Azija, a Libija je sjeverna Afrika), "odakle je bilo moguce ploviti na druge otoke" (uz Atlantidu se nalazilo niz drugih otoka prema Karibima), "a odatle i na citav kontinent sa druge strane" (Amerika), "koji je zatvarao more" (Atlantski okean), "uistinu nazvan po tom otoku" (Atlantidi)...

Platon nastavlja: "Na tom otoku Atlantidi egzistiralo je velicanstveno i napredno kraljevstvo..." o kome smo pisali ranije.

Zbilja, kada otvorimo prozore Gibraltarskog prolaza, zapljusne nas vlazni Atlantski zrak sa pogledom na Atlantidu (Azore).

Barijeru Golfskoj struji.

Azorski otocic Efaial je nekada bio dijelom kopna Atlantide od kojeg se Golfska struja odbijala

 ne dozvoljavajuci joj da zagrije evropske obale. Potonucem Atlantide

klima se promijenila i zivot je poceo da buja u zapadnoj Evropi.