SKLOP UPANIŠADA I VRIJEME NASTANKA

Indijska tradicija ostavila je velik broj upanišada. Budući da su klasične upanišade imale ogroman ugled i da je riječ „upanišad" označavala bilo koje tajno učenje, to su vremenom mnogi tekstovi sebi pridali tu oznaku. Poznato je oko 300 upanišada, a teoretski sve su one dio vedske literature. No, među njima se jasno izdvaja trinaest najstarijih koje su proizišle iz vedskih škola. Računa se da su te upanišade nastale približno između 700. i 500. god. p n.e.

1) Jednu od prvih sistematizacija, prema relativnoj starosti i književnoj formi, ponudio je Deussen. To su:

Prozne upanišade

Brhadaranyaka (dalje u tekstu, skraćeno B)

Ćhandogya          (Ćh)     

Taittiriya             (T)

Aitareya               (A)

Kaušitaki              (Ka)

Kena                     (Ke)

Metričke

Katha                    (K)

Isa                         (I)

Svetasvatara         (S)

Mundaka               (Mu)

Mahanarayana

Kasnije prozne

Prašna                   (P)

Maitri                    (Ma)

Mandukya             (M)

Ovakvu sistematizaciju prihvaćaju Katičić i Keit , s tim što ovaj drugi predlaže nešto drugačiji redoslijed, ističući Aitareya-up, kao najstariju.

 

Međutim, pošto ne postoji neposredna historijska evidencija o ovim pitanjima, te se do stava o tome do­lazilo posredno, polazeći od određenih filoloških i logičkih pretpostavki, među indolozima postoje izvjesna razilaženja, prije svega oko toga da li samo prvih šest upanišada treba smatrati pred budističkim, ili i ostale.

 

Oldenberg uključuje u svoje razma­tranje samo prvih šest.

 

Hume u svoj prijevod uključuje sve upanišade iz Deussenovog pregleda, izuzev Mahanarayane.

Isto i Ranade koji se poziva na dokaze o kasnom porijeklu ove upanišade.

 

Mnogi istraživači se slažu u zapažanju da pojedine upanišade nisu jedinstveni tekstovi, već neka vrsta zbirke tekstova različitih sadržaja.

 

Ta okolnost je i izazivala razmimoilaženja u procjeni relativne starosti upanišada. Pošto je riječ o dijelovima različite starosti, pojedini istra­živači su starost određenih upanišada, u stvari, procjenjivali na osnovu pojedinih odjeljaka.

 

Belvalkar i Ranade su stoga napravili sistematizaciju sadržaja trinaest osnovnih upanišada, razbijajući ih po odjeljcima i određujući relativnu starost odjeljaka, nezavisno od cjeline koja potpada pod jedan naslov, tražeći i pretpostavljajući u tom slijedu jednu razvojnu, logičku liniju.

 

Pored toga, oni su u svoj pregled uključili i neke odjeljke iz Aitareya-aranyake, koje smatraju upanišadskim po sadržaju, dok, s druge strane, neke odjeljke koji formalno spadaju u upanišade, tretiraju kao „brahmaničke" po karakteru.

 

Do istog stava dolazi i Frauwallner. Neki od kasnijih istraži­vača sužavaju broj upanišada koje smatraju pred budističkim na prvu grupu (po Deussenovoj klasifikaciji).

 

Tako Ruben svoje razmatranje fragmenata 109 upanišadskih mislilaca zasniva na Aitareya-, Brhadaranyaka-, Ćhandogya-, Kaushitaki- i Taittiriya-up.

 

Glasenapp, pak, stavlja velik razmak između ove prve grupe (također 5) najstarijih upanišada

(njih datira oko 800. god. p n.e.) i srednjih upanišada.

 

Isto mišljenje ima i Frauwallner, koji upanišade perioda brahmana odvaja od ostalih. U tu grupu najsta­rijih upanišada on svrstava, kao i Deussen, i Kena-up.

 

U svojim izlaganjima Radakrišnan zaključuje broj na 8 pred budističkih upanišada, dodajući uz spomenutih 6, Isa i Mandukya-up., odnosno u kasnijem uvodu za svoj prijevod, Isa-i Katha-up.

 

Polazeći od navedenih istraživanja, uzet ćemo 6 najstarijih upanišada kao osnovu ovog istraživanja, ali ćemo se, prema potrebi, osvrtati i na sadržaj ostalih sedam.

 

Razlog nije samo u tome što tih šest upanišada predstavljaju pozitivno pred budističko jezgro upanišadske misli, već i što sadrže većinu filozofskih ideja.

 

nastavlja se...