Oni shvaćaju uslovno veze koje ih neposredno vežu za društvo: prije svega participiranje u ideologiji i uvjerenjima, pripadnost društvenoj grupi, obitelj i učešće u podjeli rada. Na toj osnovi stvaraju i vlastiti kulturni kod, dijelom povezan a dijelom suprotan prevladavajućim shvaćanjima.

Oni ističu svoju misao spram vladajuće učenosti, religije i morala. Uddalaka Aruneya otkriva svom sinu Svhetaketuu, koji je proučio vede i postao umišljen, da postoji i znanje „kojim nečuveno biva čuveno, nemislivo mišljeno, nesaznatljivo saznato, kao što preko grumena gline biva spoznato sve što je od gline, pošto su oblici samo imena proistekla iz govora, a stvarna je samo glina".

 

 

(dodatak tekstu, na žalost na engleskom ali eto poslužit će nekima)

(Iz e Chandogya Upanishade - ovo je učenje Uddalake svome sinu Shvetaketu)

You Are That

As by knowing one lump of clay, dear one,
We come to know all things made out of clay -
That they differ only in name and form,
While the stuff of which all are made is clay;

As by knowing one gold nugget, dear one,
We come to know all things made out of gold -
That they differ only in name and form,
While the stuff of which all are made is gold;

As by knowing one tool of iron, dear one,
We come to know all things made out of iron -
That they differ only in name and form,
While the stuff of which all are made is iron -

So through spiritual wisdom, dear one,
We come to know that all of life is one.

In the beginning was only Being,
One without a second.
Out of himself he brought forth the cosmos
And entered into everything in it.
There is nothing that does not come from him.
Of everything he is the inmost Self.
He is the truth; he is the Self supreme.
You are that, Shvetaketu; you are that.

When a person is absorbed in dreamless sleep
He is one with the Self, though he knows it not.
We say he sleeps, but he sleeps in the Self.
As a tethered bird grows tired of flying
About in vain to find a place of rest
And settles down at last on its own perch,
So the mind, tired of wandering about
Hither and thither, settles down at last
In the Self, dear one, to whom it is bound.
All creatures, dear one, have their source in him.
He is their home; he is their strength.
There is nothing that does not come from him.
Of everything he is the inmost Self.
He is the truth; he is the Self supreme.
You are that, Shvetaketu; you are that.

As bees suck nectar from many a flower
And make their honey one, so that no drop
Can say, 'I am from this flower or that,'
All creatures, though one, know not they are that One.
There is nothing that does not come from him.
Of everything he is the inmost Self.
He is the truth; he is the Self supreme.
You are that, Shvetaketu; you are that.

As the rivers flowing east and west
Merge in the sea and become one with it,
Forgetting they were ever separate streams,
So do all creatures lose their separateness
When they merge at last into pure Being.
There is nothing that does not come from him.
Of everything he is the inmost Self.
He is the truth; he is the Self supreme.
You are that, Shvetaketu; you are that!

Socijalno porijeklo  —  Ipak, brojni  istraživači  su autorstvo upanišadskih učenja vezivali uz kšatrije.

Keith je polemizirao protiv tog shvaćanja (razvijanog i prije i poslije njega) da je upanišadska misao, sociološki gledano, potekla od kšatrija, a ne od brahmana (tj. društvene grupe koja je tradicionalno imala monopol na duhovne preokupacije i vršenje obreda).

(U indijskom društvu postojale su četiri varne (pogrešno nazivane kaste): brahmana (brahmani — svećenici, učitelji i druga intelektualna  zanimanja),  kshatriya  (kšatrije  —  ratnici,  plemstvo, kraljevi), vaishya (vaišje — narod, tj. zemljoradnici, zanatlije, trgovci), sudra (šudre — sluge i robovi). 

Varna (doslovno „boja") je tradi­cionalna oznaka i odnosi se samo na globalnu i uglavnom teorijsku podjelu. Stvarna struktura društva je znatno složenija, jer se u fak­tičkom ustrojstvu razvila komplicirana društvena hijerarhija čije su jedinice   kaste. Tako se svaka varna dijeli na bezbroj kasta, a postoje i kaste koje su izvan  varni (tzv. parije, nedodirljivi).

To što se u samim upanišadama kšatrije javljaju kao zastupnici novih (antiritualističkih, filozofskih) ideja i shvaćanja, on tumači samo kao način da ih brahmani (kao stvarni autori) pridobiju za davanje bogatih darova — ranije za vršenje obreda, sada za filozofske rasprave.

Međutim, njegovo objašnjenje, kao i kšatrija - teoriju, osporava činjenica da u upanišadskim učenjima učestvuju i predstavnici nižih društvenih grupacija (šudra), žene, ili čak i oni koji su po uobičajenim kastinskim mjerilima „nečisti" (potomak robinje i nepoznatog oca).

Stoga je i dilema brahmani - kšatrije lažna.

Brahmanistički poredak i vedska tradicija uspijevaju da posle izvjesnog vremena supsumiraju upanišadske heretičke impulse, što se na društvenom planu očituje uključivanjem isposničkog ideala u kodificiran raspon života brahmana, a tekstualno, uključivanjem upanišada u śruti (službena vedska predaja).

No, ova integracija bila je kratkog vijeka, jer se ubrzo posle upanišada javljaju nova učenja i pokreti: đainizam, budizam, materijalizam, ajivike, itd.

 

nastavlja se...