Prostor-Vrijeme-Zenon

Kada se odreduje mjesto filozofije medu znanostuima njoj se prije svega pripisuje neempirijski karakter. To medutim ne znaci da se filozofija bavi iskljucivo nekom transcedentnom tematikom ili nadiskustvenom stvarnoscu. U kojem smislu je filozofija neempirijska I kada se bavi problemima koji se odnose na svijet u prostoru I vremenu a koji se moze opazati to zavisi takoder I od toga dali ona ima nekog obzira prema primjerima svakodnevnog iskustva I znanstvenog iskustva naravno. Gledajuci u smislu retrospektivnom od Zenona do dana danasnjeg takvi primjeri u filozofiji su obilato koristeni. To medutim ne znaci da su pojmovi kojima se koristimo u filozofiji takvi da ih u pravilu mozemo shvatiti I bez prethodnog iskustva o onome na sto se ti pojmovi odnose. I filozofija se bavi problemima spektra I dali slijepi znaju boje. Ono sto se pod neempirijskim karakterom filozofije podrazumijeva odnosi se na to sto se jednom definiran problem filozofski rijesava bez daljnjeg promatranja I eksperimentiranja, bez daljnjeg zagledanja u svijet. Kada je jednom definirala problem filozofija se moze povuci iz svijeta jer prema njenim pravilima igre ona se njima vise ne koristi u svome poslu. To medutim ne znaci da se filozofija ne sluzi misaonim eksperimentima kako bi otkrila razne empirijske mogucnosti. Ona samo vise ne uzima u obzir ono sto zavisno od aktualnih zbivanja I stvarno odredenih eksperimenata moze da se ispostavi cas ovakvim cas onakvim. Spor Einsteina I Bohra oko kvantne mehanike koji se vodio pomocu konstrukcije razlicitih misaonih eksperimenata jednim dijelom je bio cisto filozofski. A on je cisto filozofski ako se ne odnosi na pitanje dali je sistem kvantne mehanike de facto potpun vec na pitanje dali je moguce da jedan takav sistem kao sto je kvantna mehanika bude potpun. Odnosno moze li se sistem kvantne mehanike zamijeniti nekim sistemom koji bi se odnosio na elementarniji nivo ponasanja a kojim bi odredeni fenomeni koji su nerazjasnjivi u okviru kvantne mehanike bili razjasnjeni. Arsenijevic smatra da je na filozofskom nivou moguce da je jedan takav sistem kao sto je kvantna mehanika u principu nedopunjiv. Slican spor moze se voditi I oko problema elementarnih cestica. Stoga je moguce da novootkriveni kvarkovi predstavljaju osnovni materijal kosmosa. No iako filozofski gledano neka fizikalna teorija samim time sto je atomisticka nije nuzno neistinita ima filozofskih razloga da se dopusti da je istinita. Mit o neempirijskom karakteru filozofije sazima se u tvrdnji o neinformativnosti filozofskih iskaza I teorija. Taj mit je postupno postao dio opceg mita o kraju filozofije. I taj mit o neinformativnosti filozofije je u dobroj mjeri netocan. Jer filozofija nam istina ne moze reci sto je slucaj ako nesto moze biti ovako I onako ali nam moze reci sto mora ili sto ne moze biti slucaj. Uvjerenje da su samo kontigentni empirijski iskazi informativni vezano je za uvjerenje da su svi analiticki iskazi trivijalni I da nisu iskazi o stvarima vec iskazi o jeziku kojima o svijetu govorimo. Medutim analiticki iskazi ne moraju biti trivijalni I oni govore inter alia I o empirijskom svijetu. Bas zato sto iskljucuju mnoge mogucnosti oni jesu informativni. Iskustvo Arsenijevica nam govori da u filozofiji glavnu ulogu igraju analiticki lazni I analiticki istiniti iskazi do kojih se dolazi konstrukcijom aporija odnosno njihovim razrijesnjem. Zenonova besmrtnost pociva u tome sto je konstruirao aporije u kojima I premise I izvodenje izgledaju neodoljivo prihvatljivo dok zakljucci djeluju isto toliko neprihvatljivo.

U svojoj knjizi Prostor, Zenon, Vrijeme Arsenijevic je doista mnogo toga rekao. Mnogo toga mi nismo bili u mogucnosti slijediti s obzirom da ova knjiga pretpostavlja velike matematicke predradnje kojih mi na zalost nemamo. Medutim vazno je uputiti na Arsenijevicevo pitanje kontinuirane I diskontinuirane promjene, staticki I dinamicki shvacene beskonacnosti i na Boskovicevu aporiju sudara. Zanimljivo je to sto je Rudzer Boskovic cije je odredenje geometrijskih objekata najblize onom koje sam Arsenijevic ima u vidu I koji je bio jedan od onih filozofa za cije se ime vezuje takozvana "velika analogija" razmatrajuci primjere kontinuiranih I diskontinuiranim promjena dosao do suprotnih zakljucaka u pogledu mogucnosti ovakvih promjena. Arsenijevic smatra da su diskontinuirane promjene ono sto je prije svega moguce a da je pojam kontinuirane promjene derivirani pojam jer se odnosi na cinjenicu da u bilo kojoj mogucoj tocki nekog entiteta poput geometrijskog oblika mozemo konstatirati promjenu s obzirom na neku datu osobinu I neke koliko god zelimo male intervale usprkos tome sto se o toj osobini moze govoriti samo s obzirom na te intervale. Boskovic je zakljucio da su samo kontinuirane promjene moguce I to je ilustrirao aporijom sudara. Medutim Arsenijeviceva argumentacija da ne moramo zakljuciti da je nemoguca diskontinuirana promjena brzine cini nam se nedostatnom.

Doista je Arsenijevic u svojoj knjizi rekao mnogo toga. Medutim to sto je receno I danas zahtijeva jednog pazljivog istrazivaca koji ce se znati nositi sa svom problematikom Zenonovih aporija I kardinalnim pitanjima suvremene geometrije I matematike uopce.