Dante i ezoterizam.  Dante Aligieri (.1265-1321) je najslavniji posvećenik Srednjeg vijeka. Ovaj veliki protivnik Papinstva izgleda da je igrao veliku ulogu u tadašnjim tajnim društvima; on je, posebno, bio jedan od šefova Fede Santa, Trećeg reda hramovničkog ogranka. I on je uzeo na sebe ulogu interpretatora u njegovoj Božanskoj komediji, koja je »metafizičko-ezoterična« alegorija, koja istovremeno prikriva i izlaže sukcesivne faze kroz koje prolazi svijest posvećenog kako bi dospjela do besmrtnosti.

Svako »Nebo« predstavlja jedan stupanj inicijacije: Pakao predstavlja neposvećeni svijet, Čistilište podrazumijeva iskušenja inicijacije, a Nebo je boravište Savršenih, kod kojih se nalaze sjedinjene i dovedene do vrhunca inteligencija i ljubav. U ovoj obimnoj sintezi javljaju se razne vrste elemenata:, paganske doktrine, gnostičke, katarske, arapske, hermetičke, itd.

Poseb­no se nalaze najtipičniji simboli kršćanskog hermetizma: Križ, Ruža, Orao, Ljestvica sedam slobodnih umjetnosti, Pelikan koji je sebi rasporio grudi da bi nahranio svoju mladunčad (dvostruki simbol Spasioca svijeta i najsavršenije Humanosti)... Ovdje se nalazimo usred kršćanskog ezoterizma.

Alkemičari i kabalisti. Kao što smo mogli vidjeti, Srednji vijek je razdoblje u kome obiluju tajni kultovi i ezoterič­ne doktrine. Propagiraju ih mnoge inicijacijske organizacije. Spomenimo, tim povodom, tajna društva koja okupljaju alke­mičare, čije su se doktrine i praksa razvijale tokom čitavog tog razdoblja, i pored više puta ponavljanih osuda Crkve.

Treba također spomenuti kabalističke rabine koji su se okupljali u nekoj vrsti škola, malih zatvorenih kapela. Etiološko značenje riječi Kabbalah, jeste »tradicija«. Ovaj hebrejski ezoterizam, čiji utjecaj mora da je bio tako velik na mnoge kršćanske mislioce, ima antičkih korjena u čisto judejskim dok­trinama kao i ostale tradicije, osobito gnostičke ideje: kabalistička djela su vrsta skladišta u kojima su se nagomilali odlomci najrazličitijih teozofskih sistema.

Postojala je jedna Praktična Kabala, vrsta enciklopedije Magijskih znanja, uz razne postup­ke koji omogućavaju da se postigne mistična ekstaza, pa čak i da se subjekti dovode u hipnotičke transove. Ali je naročito postojala jedna Spekulativna Kabala, koja je alegorički inter­pretirala svete tekstove, služeći se raznim tehnikama permutacije slova (Gematria, Notarikon, Tliemurah, Tenipli), a koja je tražila da pronikne u najdublje misterije Stvaranja (Maasseh beresehit, »Historija geneze«) i stvaranje Univerzuma (Maasseh Merkabah, »Historija nebeskih kočija«).

Dva osnov­na teksta kabalističkih spekulacija bila su Sepher Yetsira

(»Knjiga formacije«), koja nesumnjivo potiče iz VIII vijeka, i Sepher-ha-Zohar (»Knjiga Divote«), napisana u Španiji pri kraju XIII vijeka: ovo posljednje djelo je, osobito, počam od XVI vijeka, znatno uticalo skoro na sve ezoterične doktrine koje su se stvarale...

Stablo Scphiroth-a (Drvo života)

Mi ne možemo a da ne rezimiramo, čak ni ukratko, bes­krajni broj doktrina koje formiraju kabalističke spekulacije: dozvoljavamo sebi da upućujemo na specijalizirana djela.

Evo, ipak, osnovnog načela koje je izložio Ž. Buše1: »Bog može da bude shvaćen po sebi ili u njegovoj manifestaciji. Po sebi, prije svake manifestacije, Bog je nedefinirano biće, neodređeno, nevidljivo, nepristupačno, bez određe­ne namjene, sličan moru bez obala, provalija bez dna, fluid bez čvrstine, bez mogućnosti da bude poznat pod bilo kojim nazi­vom, i da zatim bude prikazan bilo na slici, bilo po imenu, bilo nekim slovom ili čak nekom točkom. Najmanje nesavršen izraz koji se može upotrijebiti jeste Beskrajni, Nedefinirani ili EN SOPH, koji nema granice, ili AYIN, Ne-Postojeći, Ne-biće.

Čim se Bog manifestira, on postaje pristupačan, prepoz­natljiv; on može biti imenovan; i ime koje mu se daje primjenjuje se na svaku manifestaciju ili na iznošenje na vidjelo njegovog bića. En Soph, Ayin manifestira se na deset načina kroz ili u SEPHIROTH-e." Svaka od njih: Pobjeda, Slava, Osnivanje i Kraljevstvo, čine jedan specifični svijet otkrovenja ili saopćenja En Soph i omogućava da se on imenuje. Svaki krug, ograniče­nja ili determinacije En Soph jeste jedna sephira...

»Kabala još vidi Boga u obliku Nebeskog Adama, Adam Kadmon lokalizira Sephiroth-e u svakom od njegovih udova, pridajući im zakon suprotnosti i zakon polariteta«. Otud potiče di­jagram poznat pod imenom Stablo Sephiroth-a.

Vradžbine. - Ovaj brzi pregled srednjovjekovnih inicija­cija ne bi bio potpun ako se ne osvrnemo na vradžbine. Izgleda da su postojala tajna udruženja vračeva i vračara, koji su odre­đenih datuma slavili svoje obrede. Ma koliko to može da se čini paradoksalnim, vradžbine predstavljaju neku vrstu kulta pa čak i religije, ali naopaku religiju.

Kao što smo to više puta primijetili, »nemoguće je, da se od Srednjeg vijeka u kome dominiraju, podjele dva paralelna i proturječna pojma Boga: dobro, i Đavola: zlo«. Lako je dakle razumjeti da ako su se podizali oltari Bogu, ako je postojala čitava jedna liturgija, božje službe i svetkovine u njegovu čast, s druge strane, morali su postojati obredi isto tako vatreno posvećeni Đavolu. Ako je sama Crkva smatrala Đavola kao palog anđela, vrlo moćnog i »skoro jednakog«; ako je, povrh svega, jedan pakt s njim osiguravao, ne poslije smrti već za vrijeme zemaljskog života, sreću i sugerira bogatstva, on je postajao vrlo izazovan za one koje čvrsta vjera nije vezivala za Krista... »da mame đa­vola«.

nastavlja se...