Osnovne doktrine gnosticizma zasnivaju se na dualizmu, vjerovanju da svaka stvar ima lice i naličje, odnosno svoju suprotnost. Godine 1945. u egipatskom mjestu Nag Hammadi pronađeni su gnostički spisi koje danas nazivamo Svicima s Mrtvog mora i iz njih smo pribavili osnovne podatke i znanja koja imamo o ovom religioznom pokretu, ako izuzmemo dokumente koje su o njima pisali njihovi kršćanski protivnici. Prema gnostičkom vjerovanju, stvoreni svemir i ljudska iskustva predstavljaju odnos spiritualnoga svijeta - koji predstavlja stvarni svijet, s fizičkim - koji je zapravo iluzija. To rezultira kozmičkom tragedijom u kojoj božanstvo biva zatočeno u fizičkom svijetu, a može se osloboditi jedino čuvanjem znanja koje se otkriva samo duhovno nadmoćnim osobama i od strane transcedentalnoga glasnika iz spiritualnog svijeta. Ujedinjenjem fizičkih želja i asketizma zajedno s mističnim ritualima inicijacije i pročišćavanja, oslobađa se besmrtna duša vjernika koja je zatočena u fizičkom obliku.

(Leksikon ezoterije)